Woda Pitna w Polsce: Normy, Organizacje Higieniczne i Certyfikacja

Szczegóły: Opublikowano: 18. December 2025

Jednym ze szczególnych rodzajów mediów transportowanych za pomocą węży spożywczych, jest woda pitna, czyli ściślej rzecz ujmując, woda przeznaczona do spożycia przez ludzi. Sposób w jaki jest ona transportowana, może mieć wpływ na jej właściwości smakowe, oraz stwarzać ewentualne zagrożenie dla zdrowia ludzi. Dlatego jest to szczególna kategoria medium, która podlega szczególnym regulacjom, bardziej restrykcyjnym, niż regulacje dotyczące substancji spożywczych.

Co więcej, na jakość wody pitnej wpływ mają również odpowiednie wartości minerałów w niej zawartych, które są niezbędne dla zdrowia spożywających ją ludzi. Woda taka jednocześnie nie może być zanieczyszczona, nie tylko substancjami chemicznymi, czy mineralnymi, ale również drobnoustrojami, pasożytami czy algami, które obniżą jej jakość.

Z tych powodów, woda przeznaczona do spożycia przez ludzi podlega szczególnym regulacjom prawnym, które określają również w jaki sposób może być ona dystrybuowana.

Regulacje Prawne w Polsce

Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków w Polsce, reguluje kwestie dostarczania wody oraz odprowadzania ścieków przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne. Do głównych założeń ustawy należy określenie zasady działalności przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, które odpowiadają za zbiorowe zaopatrzenie w wodę oraz odprowadzanie ścieków, zawarte są w niej przepisy dotyczące praw i obowiązków odbiorców usług wodociągowo-kanalizacyjnych, w tym kwestie związane z dostępem do informacji o jakości wody, taryfami oraz procedurami reklamacyjnymi.

To co jednak najistotniejsze przepisy w niej zawarte dotyczą również monitoringu i kontroli jakości wody oraz ścieków, aby zapewnić spełnianie odpowiednich norm sanitarnych i środowiskowych. Od czasu uchwalenia ustawy w 2001 roku, była ona kilkukrotnie nowelizowana, aby dostosować przepisy do zmieniających się warunków prawnych, technologicznych i społecznych.

Przeczytaj także: Gdzie kupić wodę destylowaną?

Rozporządzenie wprowadza wymagania jakościowe wody, jakie musi spełniać woda pitna, które są określone w załącznikach. Woda musi być wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów, oraz od substancji chemicznych w stężeniach stanowiących zagrożenie dla zdrowia ludzkiego.

Dyrektywy Unijne

Zatem jeżeli Rozporządzenie MZ, odnosi się bezpośrednio do Dyrektywy 98/83/EC, która obowiązuje na terenie całej Unii Europejskiej aby, ujednolicić przepisy w poszczególnych Państwach do jednego standardu warto się z nią zapoznać, ale została ona zastąpiona nową Dyrektywą 2020/2184/UE, przyjętą 16 grudnia 2020 roku. Celem tej dyrektywy jest wprowadzenie zmienionych przepisów dotyczących ochrony zdrowia ludzkiego przed zanieczyszczeniami wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi poprzez zapewnienie, aby była ona „zdrowa i czysta”.

Nowa dyrektywa wprowadza szereg zmian mających na celu dalsze zabezpieczenie jakości wody pitnej oraz ochronę zdrowia ludzkiego. Nowe parametry jakościowe uwzględniające najnowsze dowody naukowe, w tym bardziej rygorystyczne normy dotyczące niektórych zanieczyszczeń, takich jak substancje zaburzające gospodarkę hormonalną (np.

Dyrektywa 2020/2184/UE jest odpowiedzią na inicjatywę obywatelską "Right2Water" i ma na celu dalsze poprawienie jakości wody pitnej oraz jej dostępności dla wszystkich mieszkańców Unii Europejskiej. W myśl tej Dyrektywy państwa członkowskie zapewniają, by woda przeznaczona do spożycia przez ludzi była „zdrowa i czysta”. Musi być wolna od wszelkich mikroorganizmów i pasożytów oraz wszelkich substancji w ilościach lub stężeniach, które stanowią potencjalne niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzkiego.

Parametry istotne dla oceny ryzyka w wewnętrznych systemach wodociągowych (np. przewody wodociągowe, cysterny). Parametry wskaźnikowe. Odnoszą się do obecności czynników agresywnych lub korozyjnych.

Przeczytaj także: Inwestycje w Jakość Wody w Proszówkach

W Polsce zgodnie z najnowszą dyrektywą 2020/2184/UE stopniowo wprowadzane będą dodatkowe metody i procedury testowania dotyczące zatwierdzania substancji wyjściowych i materiałów końcowych (do 12 stycznia 2024 r.), jak również wykaz zatwierdzonych substancji wyjściowych (do 12 stycznia 2025 r.). Zatem jesteśmy w trakcie wdrażania nowych wytycznych dotyczących wody pitnej.

Atesty i Certyfikacje

Po pobieżnej analizie prawa w Polsce, musimy przyjąć, iż urządzenia przeznaczone do transportu wody przeznaczonej do spożycia, muszą podlegać odpowiednim dopuszczeniom i certyfikacji. W Polsce taką certyfikacją zajmuje się Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH - Państwowy Instytut Badawczy (NIZP PZH - PIB). Co jest ważne instytucja ta respektuje badania wykonane w celu atestacji produktów przez niezależne laboratoria, w związku z czym respektuje atesty i certyfikaty np. DVGW, KIWA, WRC, NSF, ACS, WRAS.

Zobaczmy zatem, jak wygląda ocena produktów mających kontakt z wodą pitną, w laboratoriach które są respektowane przez polskie instytucje. Odpowiednikiem polskich norm jest Dopuszczenie KTW (Kontakt mit Trinkwasser), które dotyczy niemieckich wytycznych higienicznych regulujących wymagania dla materiałów plastycznych i innych materiałów organicznych mających kontakt z wodą przeznaczoną do spożycia.

Podstawą oceny dla materiałów mających kontakt z wodą pitną jest KTW-BWGL (Bewertungsgrundlage für Kunststoffe und andere organische Materialien im Kontakt mit Trinkwasser), która zastępuje poprzednie wytyczne KTW. Dodatkowo, wymagane jest uzyskanie deklaracji zgodności (certyfikatu) od akredytowanego ciała certyfikującego, takiego jak DVGW Cert GmbH.

Dokument „Evaluation criteria for plastics and other organic materials in contact with drinking water (KTW-BWGL) - General part” stanowi część zmiany niemieckich wytycznych dotyczących oceny materiałów organicznych mających kontakt z wodą pitną. Standard obejmuje specyficzne materiały i produkty, które mają kontakt z wodą pitną, chemikaliami do jej uzdatniania lub obiema.

Przeczytaj także: Woda mineralna Józef: Zalety

Normy DIN EN

DIN EN 12873-1:2014-09 określa metody badań migracji substancji organicznych z materiałów, które mają kontakt z wodą pitną.
DIN EN 12873-2:2020-07 określa metody badania migracji substancji nieorganicznych z materiałów mających kontakt z wodą pitną.
DIN EN 1420:2016-05 określa wymagania i metody badania wpływu organicznych materiałów uszczelniających, takich jak elastomery, na jakość wody pitnej.
DIN EN 16421:2015-05 określa metody oceny zdolności materiałów niemetalowych, mających kontakt z wodą pitną, do wspierania wzrostu mikroorganizmów.

Płyny Modelowe

Do testów wykorzystywane są różne płyny modelowe, imitujące różne rodzaje żywności:

Płyn modelowy A - Etanol 10 % (v/v)
Płyn modelowy B - Kwas octowy 3 % (w/v)
Płyn modelowy C - Etanol 20 % (v/v)
Płyn modelowy D1 - Etanol 50 % (v/v)
Płyn modelowy D2 - Olej roślinny
Substancja modelowa E - Poli(tlenek 2,6-difenylo-p-fenylenu)

Rozporządzenie to określa limit uwolnienia cząstek określonego materiału z jakiego zrobiony jest wąż do płynu/substancji modelowej w określonych warunkach. Limit ten wynosi 10 mgr na dm2 powierzchni materiału.

Inne Normy i Atesty

EU 1935/2004 - Rozporządzenie Parlamentu i Rady Europejskiej z dnia 27 października 2004 r.
LFGB - Ustawa obowiązująca w Niemczech, dotycząca regulacji przepisów dotyczących higieny żywności.
FDA - Amerykańska instytucja rządowa, zajmująca się kontrolą jakości oraz wpływem na zdrowie żywności i paszy dla zwierząt, suplementów diety, leków, kosmetyków, urządzeń medycznych, urządzeń radioaktywnych i emitujących promieniowanie radioaktywne (również niemedycznych), materiałów biologicznych etc.
ANSI/NSF Standard 51: “Food Equipment”. Materials”, to norma oparta o certyfikat FDA, która ustala minimalne wymagania sanitarne dla materiałów, mogących mieć wpływ na zdrowie publiczne, które są używane w konstrukcji maszyn i urządzeń w przemyśle spożywczym.

Wnioski

Zasadniczą różnicą jest to, iż normy te nie dotyczą takich aspektów jak zapach, smak, kolor, wpływ na rozwój mikroorganizmów chorobotwórczych, pasożytów, alg, wody przeznaczonej do spożycia, która miała kontakt z wężem, przewodem lub ich elementami, tylko określają ilości jakie mogą migrować do niej z tych wyrobów, nie stwarzając zagrożenia dla zdrowia. Wniosek z tego taki, iż nie ma gwarancji, czy woda która będzie np. zalegać w wężu spożywczym na słońcu, nie zmieni smaku, koloru i właściwości ze względu na rozwój mikroorganizmów w niej zawartych.

Dlatego w instalacjach, które mają transportować wodę przeznaczoną do spożycia, prawo wymaga użycia komponentów posiadających odpowiednie dopuszczenia, najlepiej zgodne z najnowszą dyrektywą 2020/2184/UE i posiadające odpowiednie certyfikaty np. Wbrew pozorom, węży i przewodów posiadających odpowiednie atesty, wcale nie ma dużo na rynku, a wprowadzenie zaostrzonego systemu kontroli tego typu produktów, znacznie tą listę zawęziło.

Zastosowanie Węży do Transportu Wody Pitnej

Wszędzie tam, gdzie instalacje dostarczające wodę pitną są budowane tymczasowo, dla ograniczenia kosztów eksploatacji, będą potrzebne węże do transportu wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

Zaopatrzenie w wodę pitną wojska, czyli obsługa cystern, pojazdów i urządzeń specjalnych wsparcia wojskowego, które będą mogły szybko, często w bardzo trudnych warunkach, dostarczyć żołnierzom niezbędną wodę.
Awarie, remonty, naprawy i konserwacja instalacji wodociągowych, w których w określonym czasie, trzeba wykonać obejście wyłączanych z użytku odcinków, a jednocześnie w myśl przepisów, musi być zapewniona ciągłość dostaw wody pitnej dla ludności.
Uzupełnianie zbiorników wody pitnej na jachtach, okrętach i innych jednostkach pływających, które podczas dalekich rejsów, mogą być odcięte od dostępu do wody pitnej.

Przykłady Węży do Transportu Wody Pitnej

Wężem służącym do transportu wody pitnej na dużą skalę, który dostępny jest w dużych średnicach, od 25 mm do 254 mm, co jest istotne zwłaszcza dla instytucji zaopatrujących w wodę pitną, czy służb przeciwdziałających skutkom katastrof, jest wąż HILCOFLAT AQUA. Wąż płaski posiadający atest KTW, zbudowany z odpornego na hydrolizę poliuretanu, wzmocniony poliestrowymi włóknami.

Można nim transportować wodę pod ciśnieniem, zależenie od średnicy, od 7 bar do 16 bar. Wąż znajdzie zastosowanie w infrastrukturze miejskiej do dystrybucji wody, w tym wody pitnej, do dostarczania wody na dużych imprezach plenerowych i terenach kempingowych, gdzie wymagany jest tymczasowy dostęp do wody pitnej. Może być stosowany w sytuacjach awaryjnych, np. podczas awarii systemów wodociągowych, do tymczasowego przekierowania przepływu.

Wszędzie tam, gdzie nie ma potrzeby szybkiego przesyłania bardzo dużych ilości wody pitnej, na skalę przemysłową polecamy węże RAUAQUA. Produkt ten jest odpowiedzią na specyficzne warunki pracy z wodą do picia, nie zmienia jej smaku, właściwości i przydatności do spożycia. W przeciwieństwie do wielu produktów z innych materiałów, wąż nie wpływa na pogorszenie się właściwości zastałego medium.

Wąż został zaprojektowany do szybkiego przyłączania się do sieci wody pitnej, dla potrzeb mobilnej gastronomi, foodtrucków i stoisk z żywnością na wszelkiego typu kiermaszach, festynach, festiwalach, jarmarkach czy poligonach i obozach harcerskich, na których mamy do czynienia z żywieniem zbiorowym na wolnym powietrzu.

Jednak pomiędzy powyższymi produktami znajduje się luka, dla węży do przemysłowego transportu wody pitnej, o większej wytrzymałości i odporności na niesprzyjające warunki użytkowania, a zwłaszcza na przykładowo nieumyślne najechanie autem osobowym, co ma miejsce przy obsłudze kamperów, food trucków, barów mobilnych, czy też na imprezach masowych.

Wąż został zaprojektowany do szybkiego i łatwego przyłączania się do sieci wody pitnej, dla większych potrzeb mobilnej gastronomi, foodtrucków i stoisk z żywnością. Jego właściwości powodują że świetnie sprawdza się przy większych, bardziej intensywnych obciążeniach pracą i łatwiej się go prowadzi w miejscach gdzie jest utrudniony dostęp, np. dużą ilością przeszkód.

Sprawdzi się również przy budowie urządzeń do uzdatniania, przetwarzania czy filtrowania wody pitnej, gdzie jego elastyczność pozwoli na łatwe prowadzenie w ciasnych, zamkniętych przestrzeniach.

Gdy nasza aplikacja wymaga węży ssąco tłocznych, możemy zastosować również wąż, który co prawda dedykowany jest do innych celów, ale spełnia wymagania stawiane przed wężami do transportu wody pitnej. Dodatkowo ma on wyższe parametry odporności na temperaturę (od -30ºC do 90ºC przy pracy ciągłej, a krótkotrwale do +120ºC), co będzie miało znaczenie zwłaszcza w zastosowaniu w przemyśle spożywczym, gdzie wymagane jest czyszczenie i utrzymanie wysokiej higieny linii produkcyjnych.

Wąż ten wykonany jest z kilku warstw TPV, termoplastycznego kauczuku wykazującego bardzo dobrą odporność chemiczną, zwłaszcza na środki myjące i dezynfekujące, wzmocnionego oplotem z poliestrowej siatki i metalową spiralą. Występuje w średnicach od 20 mm do 102 mm, pracując z ciśnieniem w zależności od średnicy od 10 bar do 16 bar i podciśnieniem 0,9 bara.

Jest bardzo elastyczny, dzięki czemu świetnie sprawdza się jako wąż zwinięty w rolkę na wózkach przemysłowych. Ścianka zewnętrzna odporna na wiele substancji spożywczych, zwłaszcza tłuszczów zwierzęcych, jest łatwa w czyszczeniu.

Atest PZH

Atest PZH, czyli atest Państwowego Zakładu Higieny, jest dokumentem potwierdzającym, że dany produkt spełnia wymagania higieniczne i zdrowotne określone przez polskie prawo. W kontekście materiałów kontaktujących się z wodą, atest PZH jest szczególnie istotny, ponieważ gwarantuje bezpieczeństwo użytkowania tych materiałów w kontakcie z wodą przeznaczoną do spożycia, np. w instalacjach wodociągowych, zbiornikach na wodę pitną czy elementach armatury sanitarnej.

Oznacza to, że materiał nie uwalnia szkodliwych substancji do wody, nie wpływa na jej smak, zapach ani barwę i jest bezpieczny dla zdrowia konsumentów. Atest PZH jest kluczowym elementem w zapewnianiu bezpieczeństwa wody pitnej w Polsce. Posiadanie tego atestu jest często wymagane przez przepisy prawa budowlanego i sanitarnego, a także przez normy branżowe.

Co dokładnie oznacza atest PZH dla materiałów kontaktujących się z wodą?

Atest PZH dla materiałów kontaktujących się z wodą to oficjalne potwierdzenie, że dany produkt przeszedł szereg badań i testów, które wykazały jego zgodność z wymaganiami higienicznymi i zdrowotnymi. Oznacza to, że materiał został oceniony pod kątem uwalniania substancji szkodliwych, wpływu na jakość wody oraz bezpieczeństwa dla zdrowia ludzkiego.

Proces atestacji obejmuje badania laboratoryjne, które mają na celu sprawdzenie, czy materiał nie zmienia właściwości fizykochemicznych wody, z którą ma kontakt. W trakcie badań, ocenia się między innymi migrację metali ciężkich, takich jak ołów czy kadm, a także obecność związków organicznych, które mogą negatywnie wpływać na zdrowie.

Jakie materiały podlegają obowiązkowi uzyskania atestu PZH?

Obowiązek uzyskania atestu PZH dotyczy szerokiej gamy materiałów, które mają bezpośredni kontakt z wodą przeznaczoną do spożycia. Dotyczy to zarówno materiałów używanych w budownictwie, jak i w przemyśle spożywczym, a także w gospodarstwach domowych. Celem jest zapewnienie, że woda, która dociera do konsumentów, jest czysta i bezpieczna.

Do materiałów, które podlegają obowiązkowi atestacji, należą między innymi rury i kształtki do instalacji wodociągowych, zbiorniki na wodę pitną, armatura sanitarna (krany, baterie, zawory), uszczelki, powłoki ochronne, a także materiały używane w filtrach do wody. Wymagania te dotyczą również materiałów, z których wykonane są urządzenia do uzdatniania wody, takie jak stacje uzdatniania wody czy zmiękczacze wody.

Jak przebiega proces uzyskiwania atestu PZH dla materiałów kontaktujących się z wodą?

Proces uzyskiwania atestu PZH jest złożony i wymaga spełnienia szeregu wymagań. Rozpoczyna się od złożenia wniosku do Państwowego Zakładu Higieny (PZH) wraz z dokumentacją techniczną produktu. Dokumentacja ta powinna zawierać szczegółowe informacje o składzie materiału, procesie produkcji oraz przeznaczeniu produktu.

Następnie, produkt jest poddawany serii badań laboratoryjnych. Badania te mają na celu ocenę wpływu materiału na jakość wody, w tym migrację substancji szkodliwych, zmiany smaku, zapachu i barwy wody. PZH przeprowadza badania zgodnie z określonymi normami i metodami badawczymi, które są zgodne z polskimi i europejskimi przepisami.

Kolejnym etapem jest ocena dokumentacji i wyników badań przez ekspertów PZH. Eksperci analizują wyniki badań, oceniają zgodność produktu z wymaganiami higienicznymi i zdrowotnymi oraz podejmują decyzję o wydaniu atestu. W przypadku pozytywnej oceny, PZH wydaje certyfikat, który potwierdza, że produkt spełnia wszystkie wymagania.

Jakie badania są przeprowadzane w ramach atestacji PZH?

W ramach atestacji PZH przeprowadzany jest szereg badań, które mają na celu ocenę wpływu materiału na jakość wody. Badania te są kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa wody pitnej i ochrony zdrowia konsumentów. Zakres badań jest dostosowany do rodzaju materiału i jego przeznaczenia.

Jednym z najważniejszych badań jest ocena migracji substancji szkodliwych. Badane są między innymi metale ciężkie, takie jak ołów, kadm, rtęć, a także związki organiczne, które mogą przenikać z materiału do wody. Celem jest sprawdzenie, czy materiał nie uwalnia substancji, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia.

Jakie są korzyści z posiadania atestu PZH dla producentów i konsumentów?

Posiadanie atestu PZH przynosi liczne korzyści zarówno producentom, jak i konsumentom. Dla producentów, atest PZH jest potwierdzeniem wysokiej jakości produktu i jego zgodności z wymaganiami higienicznymi i zdrowotnymi. Ułatwia to wprowadzenie produktu na rynek i budowanie zaufania wśród klientów.

Atest PZH zwiększa konkurencyjność produktu na rynku, ponieważ konsumenci coraz częściej zwracają uwagę na bezpieczeństwo i jakość produktów, które kupują. Posiadanie atestu PZH jest często wymagane przez prawo budowlane i sanitarne, co oznacza, że bez niego produkt nie może być sprzedawany i instalowany w wielu obiektach.

Jakie są alternatywy dla atestu PZH w kontekście materiałów kontaktujących się z wodą?

W kontekście materiałów kontaktujących się z wodą, atest PZH jest wiodącym certyfikatem w Polsce, jednak istnieją również inne certyfikaty i standardy, które mogą być uznawane lub wymagane. Warto jednak pamiętać, że atest PZH jest specyficzny dla polskiego rynku i jest często wymagany przez lokalne przepisy. Inne certyfikaty mogą być bardziej popularne w innych krajach lub regionach.

FAQ

Czy atest PZH jest wymagany dla wszystkich materiałów kontaktujących się z wodą?

Tak, atest PZH jest wymagany dla szerokiej gamy materiałów, które mają bezpośredni kontakt z wodą przeznaczoną do spożycia. Dotyczy to zarówno materiałów używanych w budownictwie, jak i w przemyśle spożywczym oraz w gospodarstwach domowych. Celem jest zapewnienie bezpieczeństwa wody pitnej.

Jak długo ważny jest atest PZH?

Atest PZH jest wydawany na określony czas, zazwyczaj na kilka lat. Po upływie tego okresu, producent musi odnowić certyfikat, przeprowadzając ponowne badania i kontrolę jakości. Regularne odnawianie atestu jest kluczowe dla utrzymania jego ważności.

Czy atest PZH jest uznawany za granicą?

Atest PZH jest przede wszystkim ważny na terenie Polski. Chociaż może być uznawany w niektórych krajach, zazwyczaj nie jest to standard. W innych krajach mogą obowiązywać inne certyfikaty i normy, takie jak NSF czy EN.

Co się stanie, jeśli produkt nie posiada atestu PZH, a powinien go mieć?

tags: #woda #pitna #polskie #organizacje #higieniczne #normy