Standardy jakości wody pitnej w Europie – Dyrektywa 2020/2184
- Szczegóły
Woda, którą pijemy każdego dnia, musi być nie tylko czysta, ale też bezpieczna dla naszego zdrowia - to oczywiste. Właśnie dlatego Unia Europejska wprowadziła Dyrektywę 2020/2184 (UE), która dotyczy jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Celem Dyrektywy 2020/2184 (UE) jest zapewnienie, że woda dostarczana do domów, szkół i zakładów pracy pozostaje bezpieczna na każdym etapie - od ujęcia, przez sieć, aż po kran.
Dyrektywa 2020/2184 UE wprowadza szereg wymagań, część jest powtórką z poprzedniej dyrektywy, czasem rozszerzoną, są też nowości. Dyrektywa określa nowe, surowsze limity dla niektórych substancji, np. ołowiu, miedzi, niklu, mikroplastików i bakterii. Bardzo ważną częścią dyrektywy są wymagania dotyczące materiałów mających kontakt z wodą pitną. Dyrektywa 2020/2184 wprowadza też obowiązek udostępniania informacji o jakości wody. W praktyce oznacza to, że wyniki badań wody będą publikowane publicznie.
Państwa członkowskie mają obowiązek zapewnić wodę również osobom w trudnej sytuacji, np. poprzez publiczne punkty poboru lub fontanny miejskie. Wpisuje się to jednak w praktykę państw i norm cywilizacyjnych w Europie, gdzie oczywistym jest, że zapewnia się wodę dowożoną np.
Wprowadzenie nowych przepisów oznacza jednak, że niektóre kraje, zwłaszcza te biedniejsze muszą podejmować szereg mających na celu dostosowanie się do aktualnych standardów lub przynajmniej wykazywać, ze coś w tym celu robią. Chodzi tutaj o konieczność dostosowania infrastruktury wodnej, modernizację wielu sieci wodociągowych.
Unia Europejska od dawna angażuje się w zapewnienie wysokiej jakości wody pitnej obywatelom. Zmieniona w 2020 r. dyrektywa w sprawie wody pitnej stanowi w UE główne prawo regulujące kwestie związane z dostępem do wysokiej jakości zasobów przeznaczonych do spożycia przez ludzi. Ich jakość musi być jak najwyższa, by chronić zdrowie publiczne. Postanowienia zmienionej dyrektywy w sprawie wody pitnej weszły w życie w styczniu 2021 r.
Przeczytaj także: Gdzie kupić wodę destylowaną?
Zaktualizowany dokument wprowadził bardziej rygorystyczne normy jakości wody i uspokaja obawy związane z obecnością zanieczyszczeń, np. mikrodrobin plastiku oraz substancji zakłócających działanie układu hormonalnego. Ponadto dyrektywa ma na celu zapewnienie jeszcze wyższego poziomu czystości wody płynącej z kranów. Nowe standardy higieniczne dla materiałów i produktów związanych z wodą pitną mają na celu dalsze zwiększenie bezpieczeństwa i czystości zasobów dla gospodarstw domowych w całej Unii Europejskiej.
Uaktualnione wytyczne dotyczyć mają materiałów i produktów używanych w nowych inwestycjach wodociągowych lub podczas renowacji i napraw starszych instalacji. Obejmują one takie elementy jak rury, zawory, pompy, wodomierze, armaturę i krany. Do tej pory w UE jednolitość w tym obszarze była niewielka, co oznaczało, że producenci musieli uzyskiwać różne zezwolenia w każdym państwie członkowskim, w którym chcieli sprzedawać swoje produkty. Nowe zasady ułatwią również proces zatwierdzania, wcześniej przeprowadzany przez organy krajowe.
Co prawda wprowadzenie nowych wytycznych wiąże się z różnymi wyzwaniami, takimi jak potrzeba modernizacji infrastruktury wodociągowej i dostosowania przemysłu do nowych standardów. To będzie wymagać czasu i wysiłku ze strony producentów oraz krajowych organów odpowiedzialnych za nadzór nad jakością wody pitnej. Aby umożliwić stopniowe wdrażanie regulacji na szczeblu krajowym, jej stosowanie zostało odroczone o 2 lata w stosunku do daty wejścia w życie.
Zwiększenie standardów bezpieczeństwa dostarczanej wody pitnej będzie mieć pozytywny wpływ nie tylko na zdrowie ludzi, ale także na środowisko. Nowe normy, poprzez redukcję stężeń substancji szkodliwych i zanieczyszczeń, przyczyniają się do ochrony ekosystemów wodnych i poprawy jakości środowiska naturalnego.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi stanowi istotny krok w poprawie standardów zdrowotnych związanych z wodą do picia. Ogólne ramy jednolitego systemu certyfikacji materiałów do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi, który obowiązywał będzie na terenie Unii Europejskiej od 01.01.2027 r. opisane zostały w Artykule 11 Dyrektywy.
Przeczytaj także: Inwestycje w Jakość Wody w Proszówkach
Komisja Europejska wezwała Polskę do wdrożenia zapisów zaktualizowanej dyrektywy 2020/2184 ws. jakości wody pitnej. 27 marca br. Komisja Europejska wezwała Polskę do wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Powinniśmy to zrobić do 12 stycznia 2023 r.
KE przypomniała w stanowisku, że Unia Europejska ma jedne z najwyższych na świecie standardów jakości wody pitnej, co jest efektem ponad 30 lat prowadzonej polityki i przepisów UE w zakresie wody pitnej. Dyrektywa 2020/2184 obejmuje obecnie zaktualizowane normy bezpieczeństwa, wprowadza metodykę identyfikacji zagrożeń dla jakości w całym łańcuchu dostaw wody i zarządzania nimi, ustanawia listę kontrolną nowych substancji i wprowadza przepisy dotyczące zgodności produktów przeznaczonych do kontaktu z wodą pitną.
Polska nie jest jedynym krajem, który nie dokonał transpozycji zapisów dyrektywy do krajowych regulacji. Jak czytamy w komunikacie KE, zapisów nie wdrożyły Belgia, Bułgaria, Czechy, Dania, Niemcy, Estonia, Irlandia, Grecja, Chorwacja, Cypr, Łotwa, Litwa, Malta, Austria, Portugalia, Słowenia, Słowacja, Finlandia i Szwecja.
Dr inż. Tadeusz Rzepecki, prezes spółki Tarnowskie Wodociągi, wskazuje w komentarzu dla Teraz-Środowisko.pl, że wdrożenie do prawodawstwa polskiego nowej dyrektywy dotyczącej jakości wody to bardzo trudny proces.
Wskazuje, że nowymi beneficjentami ustawy będą np. wszyscy właściciele i zarządcy budynków wielolokalowych (np. bloków mieszkalnych) i obiektów priorytetowych (szpitali, szkół, przedszkoli, żłobków itp.). Na właścicieli lub zarządców tych obiektów zostanie nałożony obowiązek oceny ryzyka zaopatrzenia w wodę w tzw.
Przeczytaj także: Woda mineralna Józef: Zalety
Zmiany obowiązków dla przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych były już znane i spodziewane od kilku lat - niektóre, szczególnie większe przedsiębiorstwa wod-kan, w ramach dobrowolnego przygotowania do nowej filozofii oceny ryzyka wdrożyły już nowe procedury.
Kluczowe aspekty jakości wody w Polsce
Warto podkreślić, że polskie przepisy dotyczące jakości wody są stale aktualizowane i dostosowywane do najnowszych wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Komisji Europejskiej. Regularne kontrole i monitoring jakości wody pozwalają na szybkie wykrywanie ewentualnych nieprawidłowości i podejmowanie działań naprawczych.
Dyrektywa Rady 98/83/WE dotycząca jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi jest fundamentalnym dokumentem prawnym, który ustala standardy jakości wody w Unii Europejskiej. W Polsce dyrektywa ta została zaimplementowana, aby zapewnić, że woda pitna jest bezpieczna dla konsumentów. Wszystkie przedsiębiorstwa zajmujące się dostawą wody są zobowiązane do regularnego monitorowania i raportowania jakości wody. Implementacja dyrektywy wymaga również, aby wszelkie przekroczenia dopuszczalnych norm były natychmiast zgłaszane właściwym organom, co pozwala na szybkie podjęcie działań naprawczych. Przepisy te nie tylko chronią zdrowie obywateli, ale także podnoszą świadomość na temat jakości wody.
Nowelizacja Prawa wodnego z 2017 roku wprowadziła kompleksowe zmiany w systemie gospodarowania wodami w Polsce. Ustawa kładzie szczególny nacisk na zrównoważone zarządzanie zasobami wodnymi, łącząc aspekty ekonomiczne z wymogami ochrony środowiska. Dokument określa m.in. zasady ochrony wód przed zanieczyszczeniami, standardy jakościowe dla różnych typów wód oraz procedury postępowania w sytuacjach kryzysowych. Ważnym elementem ustawy są także przepisy dotyczące przeciwdziałania skutkom suszy i powodzi.
Parametry fizyczne i chemiczne wody
Parametry fizyczne wody, takie jak barwa, zapach, mętność i temperatura, są pierwszymi cechami, które możemy zauważyć. Barwa i mętność wody powinny być zgodne z określonymi standardami, aby nie wskazywały na obecność zanieczyszczeń. Zapach z kolei może wskazywać na obecność substancji organicznych lub chemicznych. Monitorowanie temperatury wody jest istotne, ponieważ wpływa na jej smak i przydatność do spożycia. Normy te są regularnie kontrolowane, aby zapewnić, że woda pozostaje świeża i bezpieczna dla konsumentów.
Parametry chemiczne wody, takie jak pH, twardość, zawartość żelaza i manganu, mają ogromne znaczenie dla naszego zdrowia oraz dla instalacji domowych. pH wody powinno utrzymywać się w zakresie 6,5-9,5, aby uniknąć korozji rur i zagwarantować, że woda jest przyjazna dla konsumentów. Twardość wody wpływa na jej smak oraz na działanie detergentów. Zawartość żelaza i manganu powinna być minimalna, gdyż ich nadmiar może prowadzić do osadów oraz nieprzyjemnego smaku. Regularne monitorowanie tych parametrów jest niezbędne do zapewnienia, że woda spełnia odpowiednie normy jakościowe.
Instytucje nadzorujące jakość wody w Polsce
- Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ) odgrywa kluczową rolę w monitorowaniu i kontroli jakości wody w Polsce. Jest odpowiedzialny za koordynację działań związanych z ochroną środowiska, w tym z zarządzaniem zasobami wodnymi. GIOŚ przeprowadza regularne badania jakości wód powierzchniowych i podziemnych oraz monitoruje stan rzek, jezior i zbiorników wodnych. W przypadku stwierdzenia naruszeń norm, GIOŚ ma prawo nakładać sankcje oraz wymagać podjęcia działań naprawczych. Ich działania są kluczowe dla utrzymania wysokiej jakości wody na terenie całego kraju.
- Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej (RZGW) są odpowiedzialne za realizację polityki wodnej na poziomie regionalnym. Ich zadaniem jest nie tylko zarządzanie zasobami wodnymi, ale także planowanie i realizacja inwestycji wodnych. RZGW pracują nad ochroną przed powodziami, suszami oraz zapewnieniem właściwej jakości wody dla lokalnych społeczności. Organizują i nadzorują prace związane z rekultywacją wód oraz dbają o ochronę ekosystemów wodnych. Dzięki ich działaniom, zasoby wodne są wykorzystywane w sposób zrównoważony i zgodny z przepisami prawa.
- Inspektoraty Ochrony Środowiska (IOŚ) pełnią funkcję organów nadzorczych, które kontrolują przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony środowiska, w tym jakości wody. Ich zadaniem jest przeprowadzanie inspekcji oraz egzekwowanie prawa w razie wykrycia nieprawidłowości. IOŚ monitorują zgodność działalności przedsiębiorstw wodociągowych z obowiązującymi normami oraz prowadzą postępowania wyjaśniające w przypadku ich naruszenia. Mają prawo nakładać kary oraz wymagać podjęcia działań naprawczych, co czyni ich istotnym elementem systemu zarządzania jakością wody.
- Organy samorządowe, w tym gminy, odgrywają ważną rolę w zarządzaniu jakością wody na swoim terenie. Odpowiadają one za zapewnienie mieszkańcom odpowiednich dostaw wody pitnej oraz za jej jakość. Gminy są odpowiedzialne za kontrolowanie pracy lokalnych przedsiębiorstw wodociągowych oraz za podejmowanie działań w razie stwierdzenia problemów z jakością wody. Współpracują z innymi organami kontrolnymi, takimi jak IOŚ i RZGW, aby zapewnić zgodność z obowiązującymi normami i przepisami. Ich działania są kluczowe dla utrzymania wysokich standardów jakości wody na poziomie lokalnym.
Sankcje za naruszenie przepisów
- Brak pozwolenia wodnoprawnego jest poważnym naruszeniem przepisów prawa wodnego i może skutkować surowymi karami. Pozwolenie wodnoprawne jest wymagane dla wielu działań związanych z gospodarowaniem wodą, takich jak budowa urządzeń wodnych czy korzystanie z zasobów wodnych w sposób znaczący. Organy nadzoru mają możliwość nakładania kar finansowych na przedsiębiorstwa i osoby fizyczne, które działają bez wymaganych zgód. W niektórych przypadkach możliwe jest także wstrzymanie działalności lub nakaz przywrócenia stanu zgodnego z prawem, co podkreśla wagę przestrzegania obowiązujących regulacji.
- Naruszenia przepisów dotyczących rekultywacji terenów wodnych oraz prawa wodnego są traktowane bardzo poważnie, ponieważ mogą prowadzić do degradacji środowiska naturalnego. Zaniedbania takie jak niedopełnienie obowiązków związanych z rekultywacją mogą skutkować znacznymi karami pieniężnymi oraz nakazami wykonania odpowiednich prac naprawczych.
Nowe standardy i wyzwania
Przyjęta w tym roku przez Parlament Europejski Dyrektywa w sprawie jakości wody pitnej po raz pierwszy wprowadza ujednolicone, surowsze limity zawartości niektórych szkodliwych substancji w wodzie, co może zupełnie odmienić rzeczywistość rynku instalacyjnego.
Celem nowej dyrektywy wodnej jest zapewnienie dostępu do czystej wody pitnej wszystkim obywatelom Unii Europejskiej, również w miejscach publicznych. Państwa członkowskie mają nie tylko zapewnić tego typu infrastrukturę, lecz także promować korzystanie z wody pitnej z wodociągu i zapewniać dostęp do wiarygodnej informacji o jej jakości. Jak szacuje Komisja Europejska, zwiększenie zaufania i dostępu do lepszej jakości wody może doprowadzić do zmniejszenia zużycia wody butelkowanej. Ma to z kolei wpłynąć na ograniczenie emisji CO2 związanych z produkcją opakowań oraz ilości odpadów plastikowych, co wpisuje się w strategię Europejskiego Zielonego Ładu.
Dyrektywa wprowadza ponadto nowe maksymalne limity stężenia niektórych szkodliwych substancji w wodzie pitnej, jak również wymogi higieniczne dla materiałów mających z nią bezpośredni kontakt. Komisja Europejska ma opracować wykazy dopuszczonych i zabronionych substancji oraz materiałów do początku 2022 roku. Polska, jak również inne kraje członkowskie, będą musiały wdrożyć nową Dyrektywę w ciągu dwóch kolejnych lat, co może oznaczać potrzebę aktualizacji prawa krajowego w tym zakresie.
Materiały pod kontrolą
Do tej pory na terenie Europy nie funkcjonowały jednolite normy dotyczące materiałów dopuszczonych do kontaktu z wodą pitną. Wyjątkiem jest zapoczątkowana w 2011 roku inicjatywa 4MS, w ramach której Wielka Brytania, Holandia, Francja i Niemcy uzgodniły wspólną listę pierwiastków dopuszczonych do zastosowań w armaturze wodnej, rurach i pozostałych elementach instalacji wodnych. Chodziło nie tylko o zagwarantowanie trwałości i odporności instalacji wodnych na korozję, lecz także o zapobieganie wytrącaniu się do wody potencjalnie niebezpiecznych substancji.
Nowa Dyrektywa po raz pierwszy wprowadza obowiązujący we wszystkich państwach limit np. na zawartość ołowiu w wodzie pitnej, który ma wynosić początkowo 10 µg/l, a docelowo zaledwie 5 µg/l w 2036 roku. Jednocześnie wszystkie elementy już istniejących wewnętrznych instalacji wodnych, które zawierają ołów, powinny zostać wymienione na nowe, spełniające wymagania dyrektywy. W związku z tym wszyscy producenci armatury wprowadzający swoje wyroby do obrotu na terenie Unii Europejskiej będą musieli dostosować się do nowych uregulowań w tym zakresie.
Ocena ryzyka instalacji
Nowa dyrektywa znacznie poszerza zakres dotychczas obowiązujących, standardowo badanych parametrów wody, wprowadzając dodatkowe wskaźniki mikrobiologiczne i chemiczne. To pierwsza taka dyrektywa unijna dotycząca wody pitnej, w której pojawił się zapis dotyczący Legionelli. Jej obecność była do tej pory sprawdzana tylko w sporadycznych przypadkach.
Nowe prawo wprowadza graniczną wartość liczby pałeczek poniżej 1000 jkt/l, przy czym ocena ryzyka ma obejmować cały proces produkcji i dostarczania wody, od ujęcia aż po punkty czerpalne w budynkach. Stałe monitorowanie jakości wody pod tym względem będzie wymagało lepszej kontroli parametrów pracy instalacji, a zwłaszcza temperatury wody i zapewnienia jej regularnej cyrkulacji.
16 grudnia 2020 r. Parlament Europejski przyjął nową dyrektywę określoną numerem 2020/2184, w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Zawarte w niej rozwiązania w znacznym stopniu zmieniają dotychczasowe zasady zapewnienia odpowiedniej jakości wody, dostosowując je do lokalnych warunków poprzez wprowadzenie oceny ryzyka jako ich podstawy. Możliwość taką stwarzały już częściowo wcześniejsze przepisy, lecz jedynie jako rozwiązanie nieobowiązujące (1718/2015). Istotą systemu jest trafna identyfikacja na wszystkich powyższych etapach wszelkich możliwych zagrożeń dla jakości wody, zastosowanie odpowiednich dla nich środków kontroli ryzyka i weryfikacja ich skuteczności. Wynika stąd, że zakres badań jakości wody oraz ich częstość będzie ściśle dostosowany do rzeczywistych zagrożeń.
Dodatkowe parametry mikrobiologiczne i chemiczne
Dyrektywa poszerza dotychczasowy zakres standardowych parametrów badania wody, wprowadzając w zakresie parametrów mikrobiologicznych oznaczanie bakterii z rodzaju Legionella i colifagów somatycznych, a w zakresie parametrów chemicznych: bisfenol A (2,5 μg/l), mikrocystynę LR (1,0 μg/l), uran (30 μg/l), związki perfluoro- i polifluoroalkilowe (PFAS ogółem i sumę PFAS). W dyrektywie zmieniono też wartości parametryczne następujących pierwiastków: ołów: obniżenie wartości parametrycznej z 10 μg/l do 5 μg/l).
Wpływ systemów wodociągowych na jakość wody
W obecnej dyrektywie zwrócono uwagę na wpływ, jaki na jakość wody wywierają wewnętrzne systemy wodociągowe w budynkach. Stanowi to znaczącą nowość, dotychczas bowiem nie będąc w gestii producentów wody, lecz administratorów budynków instalacje takie nie były objęte ani badaniami kontrolnymi wpływu na jakość wody, ani działań naprawczych w tym zakresie.
Obecne regulacje zobowiązują państwa członkowskie do oceny ryzyka, jakie w tym zakresie mogą stwarzać instalacje wodociągowe w budynkach, przewidując przy tym obligatoryjną kontrolę dwóch parametrów, mających największe znaczenie zdrowotne - bakterii Legionella i ołowiu.
Ujednolicony system oceny materiałów do kontaktu z wodą
Istotną częścią dyrektywy jest wprowadzenie ujednoliconego w skali UE systemu ocen materiałów do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi, zapewniającego, że wszystkie materiały nowo instalowane w systemach zaopatrzenia w wodę będą wolne od niekorzystnego wpływu na jakość wody i jej bezpieczeństwo dla zdrowia ludzi.
W przeciwieństwie do dotychczasowych regulacji, pozostawiających państwom członkowskim dowolność co do metod i zakresu badań materiałów oraz kryteriów ich oceny i interpretacji, zalecenia obecnej dyrektywy tworzą w tym zakresie system obowiązujący wszystkie państwa członkowskie UE.
Europejskie listy pozytywne jako podstawa oceny składu materiału
W systemie tym wyodrębniono 4 grupy wyrobów: metalowe, organiczne, cementowe oraz emalie i materiały ceramiczne. Istotnym elementem systemu oceny będą europejskie listy pozytywne jako podstawa oceny składu materiału oraz wynik badań migracji. Listy pozytywne są obecnie w trakcie opracowania na podstawie danych zgromadzonych dotychczas przez państwa członkowskie.
Najprostszej oceny wymagają materiały metalowe, w przypadku których ogranicza się ona do wykazania zgodności z europejską listą pozytywną zatwierdzonych składów metali i stopów. W przypadku pozostałych grup materiałów ocena zgodności ich składu z przewidzianą dla każdej z nich europejską listą pozytywną substancji wyjściowych będzie stanowiła etap wstępny dalszych badań.
Zobowiązanie do przeciwdziałania stratom wody
W dyrektywie wprowadza się też rozwiązanie, mające przeciwdziałać stratom wody w wyniku wycieków poprzez zobowiązanie państw członkowskich do opracowania infrastrukturalnego indeksu wycieków.
Obecna dyrektywa zwraca uwagę na aspekty społeczne zaopatrzenia w wodę i istniejące w tej sferze ograniczenia. Wskazuje na potrzebę zapewniania dostępu do bezpiecznej dla zdrowia wody wrażliwym i zmarginalizowanym grupom ludności. Mają być one wskazane przez państwa członkowskie z uwagi na różnice, jakie występują tym zakresie w poszczególnych częściach UE.
Obowiązek odpowiedniej informacji mieszkańców o jakości wody
Zwrócono też uwagę na konieczność poprawy informowania mieszkańców o jakości wody. Za niewystarczające uznano zamieszczanie stosownej informacji na stronie internetowej producenta wody, zalecając przekazywanie przynajmniej raz w roku wszystkim osobom zaopatrywanym w wodę kierowanej do nich informacji o jakości wody, w łatwo dostępnej formie - dodatku do faktury lub aplikacji elektronicznej.
Informacja ta nie powinna się przy tym ograniczać do danych jakości wody, ale obejmować także cenę wody (/l i /m3), ilość wody zużytej przez gospodarstwo domowe w wymiarze rocznym lub okresie rozliczeniowym w zestawieniu ze średnim zużyciem wody oraz rocznymi tendencjami w zużyciu wody przez gospodarstwa domowe.
Informacja ta powinna obejmować także link do strony, zawierającej dane identyfikujące dostawcę i strukturę jego własności, koszt wody i elementy składowe opłat za wodę w systemie taryfowym, dane dotyczące oceny ryzyka, a także skarg konsumentów na jakość wody.
Nie tylko badania laboratoryjne wody
Obecne zalecenia nowej dyrektywy wykraczają daleko poza schemat systematycznie wykonywanych badań laboratoryjnych wody o stałym zakresie parametrów. Obejmują wiele kwestii związanych z zaopatrzeniem w wodę, mogących mieć pośredni wpływ na jej jakość. Przede wszystkim jednak pozwalają na dostosowanie systemu kontroli i badań jakości wody do rzeczywistych zagrożeń. Stwarza to szansę na większą odporność systemu zaopatrzenia w wodę na ewentualne sytuacje kryzysowe i zwiększenie bezpieczeństwa wody dla zdrowia konsumentów.
tags: #woda #pitna #w #Europie #standardy #jakość
