Wody Lecznicze w Polsce: Pijalnie, Rodzaje i Właściwości
- Szczegóły
Coraz częściej lekarze przekonują swoich pacjentów do korzystania z naturalnych dobrodziejstw wody płynącej pod ziemią. Czym jest woda lecznicza, jakie są jej rodzaje, właściwości i czy istnieją przeciwwskazania do jej stosowania? Na wszystkie te pytania postaramy się pokrótce odpowiedzieć poniżej.
Definicja Wody Leczniczej
Podstawowa różnica między wodą leczniczą a powszechnie dostępnymi w sklepach spożywczych wodami mineralnymi leży w jej specyficznym składzie chemicznym. Tego typu woda posiada znacznie więcej zdrowych składników mineralnych, zazwyczaj od około 2 do nawet 24 g/l. Przede wszystkim musi to być woda wydobywana z odpowiednio wyselekcjonowanych źródeł podziemnych oraz dokładnie zweryfikowana pod kątem zawartości minerałów i pierwiastków.
Woda lecznicza posiada przebadany przez odpowiednie instytucje skład i jest bogata w korzystne dla ludzkiego zdrowia związki i pierwiastki. Stosowana jest jako terapia po konsultacjach lekarskich w uzdrowiskach lub samodzielnie w domu zgodnie z zaleceniem lekarskim. Niemniej woda mineralna uzyskuje status leczniczy dopiero po minimum 3 letnich, wielokrotnych badaniach laboratoryjnych. Przed tymi badaniami mogą być one określane jedynie jako wody potencjalnie lecznicze. Jeden lub kilka składników wody leczniczej wyraźnie dominują, a ich stężenie pozwala osiągnąć efekty terapeutyczne. Kolejną istotną cechą wody leczniczej jest jej pierwotna czystość i brak szkodliwych zanieczyszczeń, wynikające z odpowiedniego sposobu wydobycia z głębokich warstw wodonośnych.
Rodzaje Wód Leczniczych w Polsce
Wody lecznicze występujące i wydobywane na terenie Polski dzieli się według dwóch typologii. Pierwsza z nich wyodrębnia ich typ chemiczny. Są to wody wodorowęglanowe, siarczanowe oraz chlorkowe. W zależności od dominujących jonów, możemy wyróżnić m. in. wody żelaziste, fluorkowe, siarczkowe czy krzemowe. W przypadku podziału ze względu na zawartość swoistych składników, można wymienić:
- wody kwasowowęglowe i szczawy - występują na obszarze Sudetów i Karpat, zawierają zwiększoną ilość magnezu, wapnia i sodu;
- wody siarczkowe - obok zwiększonej zawartości siarki nierzadko charakteryzują się także większą ilością chlorku sodu;
- wody żelaziste;
- wody jodkowe;
- wody fluorkowe;
- wody krzemowe.
Właściwości Wód Leczniczych
Dzięki zawartości określonych minerałów i składników chemicznych, spożywanie wód leczniczych może mieć istotny wpływ na stan ludzkiego organizmu. To między innymi zakwaszenie lub zneutralizowanie zawartości pH żołądka, co z kolei odzwierciedla się w pracy całego układu trawiennego. Wody lecznicze przyspieszają metabolizm i pracę jelit, a także poprawiają samopoczucie i wzmacniają po intensywnych terapiach czy zabiegach. W przypadku niedoborów konkretnych składników mineralnych, woda jest w stanie je skutecznie uzupełnić.
Przeczytaj także: Gdzie kupić wodę destylowaną?
Wody tego typu stosowane są przy konkretnych dolegliwościach np. kamicy nerkowej, w schorzeniach układu pokarmowego, nadmiernej pobudliwości, stresie, nerwicy, jak również przy problemach z układem oddechowym.
Wody Lecznicze Butelkowane
Od wieków chętnie zaglądamy do miejscowości uzdrowiskowych dla ich słynnych pijalni wód. Przyjęło się również, że wody lecznicze najczęściej pija się podczas leczenia uzdrowiskowego, które może trwać nawet 21 dni. Jednakże w przypadku niektórych chorób przewlekłych np. przewodu pokarmowego czy nerek, leczenie trzeba również kontynuować w domu, kupując zaleconą przez lekarza wodę (w butelce lub kartonie) w specjalistycznym sklepie bądź aptece.
XX wiek to także czas niezwykłej ekspansji wód dostępnych wcześniej jedynie na ograniczonym obszarze. Najsłynniejsze światowe wody o uznanych właściwościach pro zdrowotnych stały się globalnymi markami dzięki masowemu ich butelkowaniu i rozwiniętej strukturze sprzedaży.
Jedną z najsłynniejszych wód sprzedawanych na całym świecie jest legendarna już Borjomi, prawdziwa wizytówka Gruzji. Stale badana od ponad stu lat to bez wątpienia unikat na skalę światową. Woda ta wyróżnia się wysoką zawartością składników mineralnych - wodorowęglanów oraz wysokim stopniem mineralizacji, rzędu 5, 5 - 7, 5 g/ l. Umożliwia to zakwalifikowanie jej do wód o właściwościach leczniczych, przeznaczonych do codziennej konsumpcji. Zauważalne po spożyciu korzyści dla zdrowia i samopoczucia to m. in.: złagodzenie niestrawności, likwidacja bólów brzucha, redukcja nadkwasoty żołądka i zgagi, wspomaganie wydzielania enzymów trawiennych czy sprawniejsza praca wątroby. Ta naturalna woda mineralna odkwasza organizm i doskonale nawadnia, przez co poprawia samopoczucie i dodaje energii.
Kolejną wodą o właściwościach leczniczych przeznaczoną do codziennej konsumpcji jest woda Vytautas której stopień mineralizacji wynosi ponad 7,3 g/l. Vytautas cechuje się wyjątkowo wysoką zawartością wapnia (552 mg/l) i magnezu (240 mg/l). Składniki te mają bardzo duży wpływ na stan naszego organizmu. Magnez wspiera prawidłowe działanie układu krwionośnego i nerwowego. Wapń nie tylko buduje zdrowe kości, ale również wspiera układ odpornościowy i ma działanie antyalergiczne.
Przeczytaj także: Inwestycje w Jakość Wody w Proszówkach
Przeciwwskazania
Wody lecznicze, choć są dostępne dla każdego, nie nadają się do gaszenia pragnienia czy serwowania podczas posiłków, choćby ze względu na swój specyficzny smak. Dobrze jest posiadać w domu również w odpowiedniej ilości wodę mineralną średniozmineralizowaną. Działają jak lekarstwo i powinno się je pić po konsultacji z lekarzem. Kto nie powinien spożywać mineralnych wód leczniczych? W zależności od typu schorzenia wybieramy odpowiedni jej rodzaj - toteż najpierw musimy być świadomi naszych potrzeb, aby dobrać odpowiedni typ wód.
Osoby z problemami tarczycowymi powinny szczególnie uważać na wody jodkowe i spożywać je jedynie zgodnie z zaleceniami lekarza. Istnieje szereg łagodnych skutków ubocznych, które mogą pojawić się np. po spożyciu wód żelazistych - są to m. in.
Uzdrowiska Dolnośląskie - Historia i Urok
W Polsce znajduje się 45 miejscowości, które mają status uzdrowisk, w województwie dolnośląskim jest ich 11. Dzięki źródłom wód mineralnych i korzystnemu mikroklimatowi można tam podreperować zdrowie, odpocząć i nabrać sił. Postanowiłam odszukać miejsca, gdzie biją źródła wód mineralnych i sprawdzić, co pozostało z XIX-wiecznego uroku wyjazdu „do wód” oraz pobytu w modnych kiedyś miejscowościach.
Początki Uzdrowisk
Wszystkie legendy o nich zaczynają się podobnie, gdyż od dawien dawna podejrzewano, że woda źródlana, która ma zapach i smak, musi mieć jeszcze inne właściwości, niż tylko gaszenie pragnienia. Źródło, z którego wypływała, uznawano za „cudowne”.
W czasach pogańskich takie miejsca poświęcano bóstwu - i dlatego z kamienia lub drewna rzeźbiono jego wizerunek, a kapłani nad źródłem i wizerunkiem sprawowali opiekę. W późniejszych wiekach, kiedy Rzymianie rozpropagowali kąpiele lecznicze, znana była już balneologia (dziś jest to dział medycyny zajmujący się badaniem leczniczych właściwości kąpieli i wód mineralnych z naturalnych źródeł). Ziemiami, na których znajdowały się ujścia zdrowotnych wód często, obdarowywano klasztory. Przy źródle wznoszono kaplice, a wokół rozwijała się osada.
Przeczytaj także: Woda mineralna Józef: Zalety
Rozwój Uzdrowisk w XVIII i XIX Wieku
Od XVIII wieku, kiedy wyjazdy „do wód” dla arystokracji i majętnej części społeczeństwa stały się częścią życia, zdroje i letniska zaczęły stawać się miejscowościami niezwykle urokliwymi. Wyróżniały je ciekawa historia i oryginalna architektura z obowiązkową parkową zielenią. Od połowy XVIII stulecia w dolnośląskich uzdrowiskach rozpowszechniły się „łazienki” - jako osobne, kilkukondygnacyjne budowle z wyodrębnionymi szatniami.
Zabytkowe budynki sanatoryjne otaczały bajecznie kolorowe ogrody i wymuskane parki, które do dziś wiosną rozkwitają feerią barw. W XVIII wieku umowy międzynarodowe chroniły uzdrowiska od działań wojennych - w najgorszym przypadku organizowano w nich lazarety, w których leczono nawet żołnierzy wrogiej armii. W następnym stuleciu w całej Europie powstawały nowe uzdrowiska, a te istniejące zaczęły gwałtownie się rozwijać. Nie były to ani wsie, ani miasta, a szczególny rodzaj miejscowości, w których leczono ciało i ducha.
By mogły uzyskać status uzdrowiska, musiały dysponować odpowiednimi zabudowaniami: m.in. pijalniami wód, łazienkami, zakładami przyrodoleczniczymi, halami spacerowymi czy inhalatoriami. Nie mogło w nich zabraknąć też budynków pełniących funkcje rozrywkowo-towarzyskie: domów zdrojowych, teatrów, oranżerii, palmiarni, cukierni, kawiarni, bibliotek, muszli koncertowych itp. Uzupełnieniem infrastruktury zdrojowej były hotele, zajazdy, gospody, restauracje, sklepy, apteki, a nawet budki meteorologiczne. Techniczną obsługę uzdrowiska zapewniały zaś kuchnie, pralnie, kotłownie, rozlewnie wód mineralnych oraz wytwórnie naczyń do picia wody.
Na górskich terenach oprócz murowanych budynków stawiano też drewniane „szwajcarki” na wzór alpejski; czasem były to zdobione piękną snycerką pensjonaty dla gości. Nawiązywano do tradycji wiejskich domów, w których podawano proste jedzenie, a także serwowano kąpiele w mleku kozim czy serwatce.
Oprócz zabiegów dla ciała zalecano również kontakty towarzyskie i działalność kulturalno-rozrywkową, co miało stanowić lekarstwo dla ducha. Artyści różnych dziedzin (poeci, pisarze, malarze bądź kompozytorzy) tworzyli w takich miejscach swoje dzieła. Uzdrowiska stawały się miejscem poszukiwania nie tylko zdrowia, ale i uciech. Romanse rozpoczynały się i kończyły w salach koncertowych oraz teatrach.
Przegląd Uzdrowisk Dolnośląskich
Lądek-Zdrój
Lądek-Zdrój to najstarsze uzdrowisko w Polsce, a jednocześnie jedno z najstarszych w Europie. Położone u podnóża Gór Złotych otoczone jest kompleksem lasów. Panuje tu łagodny klimat, a wody lecznicze wypływają z kilku źródeł. Przyjmuje się, że leczenie uzdrowiskowe w Lądku-Zdroju podejmowano już ok. 1241 roku. W XVI wieku w budynku wokół źródła zainstalowano wanny z podgrzewaną wodą. Do dziś prowadzącej do niego bramie widnieje płaskorzeźba przedstawiająca świętego, który lancą zabija smoka. Przebudowana pod koniec XVI stulecia murowana kaplica do dziś stoi ponad źródłem. Wzniesiony w 1498 roku zakład przyrodoleczniczy, kilkukrotnie przebudowywany, zwany jest obecnie Starym Jerzym. To najstarszy budynek kąpielowy.
Wyjątkowym zabytkiem Lądka-Zdroju jest neobarokowy gmach zdroju Wojciech. To jeden z piękniejszych budynków uzdrowiskowych w Polsce, a może i w Europie, zbudowany w latach 1678-1680 z inicjatywy zarządcy hrabstwa kłodzkiego Zygmunta Hoffmanna. Temperatura wody wynosi 29,6°C. Jest to woda słabo zmineralizowana.
W imponującym okrągłym pomieszczeniu, nakrytym kopułą, mieści się piękny basen. Ściany pokryte są glazurą ze zdobieniami, a z galerii wokół niego można spojrzeć na kąpiących się kuracjuszy. Budynek wokół niego jest połączony z barokową pijalnią wód mineralnych.
Duszniki-Zdrój
Przy starym trakcie kupieckim prowadzącym do Czech, który wije się wzdłuż Bystrzycy Dusznickiej, pośród lasów rozrosły się Duszniki-Zdrój. Pierwszy budynek łazienek powstał w latach 1797-1800, był to drewniany domek z 6 łazienkami. Tam w podgrzewanej wodzie kąpali się pierwsi kuracjusze. W XIX wieku wzniesiono nowy gmach z łazienkami i natryskami w pobliżu Letniego Źródła. Zainstalowano w nim urządzenia do różnych rodzajów kąpieli wodnych i parowych. Na wyższych piętrach znajdowały się pokoje gościnne.
Hala spacerowa o długości ok. 150 m powstała pod koniec XIX wieku. Jej zadaniem była ochrona kuracjuszy przed deszczem i wiatrem, choć początkowo nie była oszklona. Kuracje oparte są głównie na pięciu leczniczych wodach mineralnych zalecanych w wersji zimnej i podgrzanej. Naprzeciw pijalni dziś znajduje się amfiteatr.
W Dusznikach-Zdroju odwiedziłam dawną restaurację Ziegenhaus, znajdującą się na dzisiejszej Koziej Hali - położonej na wysokości ok. 700 powyżej centrum miasta. Tu w 1800 roku na zachodnią modłę zapoczątkowano stosowanie kuracji mlecznej i żętycowej. Kuracja mleczna i żętycowa stała się specjalnością Dusznik. Produkty mleczne spożywano najczęściej jako mieszankę z wodami mineralnymi.
Kudowa-Zdrój
Odkrycie źródeł mineralnych w Kudowie nastąpiło ok. 1580 roku. Początkowo zdrój ten był znany pod nazwami Lipolitov, a następnie Čermenské Lázně. Choć już w XVII stuleciu była szeroko znane, to pierwsze urządzenia zdrojowe wzniesiono dopiero pod koniec XVIII wieku. W 1813 roku założono park i promenadę, a w 1820 roku wybudowano pawilon do kąpieli gazowych. W połowie XIX stulecia Kudowę odwiedziło już 300 kuracjuszy. Dokładne zbadanie właściwości leczniczych tamtejszych wód nastąpiło dopiero w 1850 roku.
Pijalnię wód mineralnych z początku XX wieku ozdobiono freskami, które przedstawiają sceny z życia ówczesnych mieszkańców Dolnego Śląska. Obecnie dostępne są wody pięciu rodzajów. Najstarszym ujęciem w zdroju jest Jędrzej Śniadecki - początek jego eksploatacji przypada na ok. 1587 rok. Część wód przeznaczonych jest do picia i kąpieli, inne wyłącznie do kąpieli. Zdrój Gazowy służy z kolei do pobierania… dwutlenku węgla - dostarcza on prawie czysty CO2 do specjalnych łazienek, w których można zażywać suchych kąpieli kwasowęglowych. Bardzo ciekawe jest wyeksponowanie podświetlonego źródła wody mineralnej w parku zdrojowym - przez szklane tafle można zajrzeć do wnętrza studni i źródła.
Najpiękniejszym hotelem zdrojowym wydaje mi się obecny Szpital Uzdrowiskowy „Polonia” (dawny Fürsten Hof, który wzniesiono w 1906 roku) - to największy hotel w mieście, który charakteryzuje się asymetryczną bryłą. Górne piętra wybudowano w konstrukcji szkieletowej, charakterystycznej dla górskich miejscowości. Obiekt posiadał 120 pokoi i salę teatralno-widowiskową dla 900 osób. Na każdym piętrze znajdowały się „łazienki mineralne”. Luksusowy jak na tamte czasy budynek mieścił wiele atrakcji, np. restauracje, czytelnie, sale bilardowe i palarnie, a nawet klub nocny.
Szczawno-Zdrój
Dawne niemieckie Bad Salzbrunn to dzisiejsze Szczawno-Zdrój. Choć położone bardzo blisko Wałbrzycha, bardzo się różni od tego przemysłowego miasta. Pierwsze wzmianki o leczniczych wodach mineralnych w Bad Salzbrunn pochodzą z końca XVI wieku, ale to rok 1601 uważa się za początek działalności zdroju - wtedy to wykonano pierwsze analizy wód i określono ich właściwości lecznicze. Uzdrowisko w Szczawnie-Zdroju od początków XIX stulecia zaczęło się szybko rozwijać.
Wody Lecznicze w Krynicy-Zdroju
Wód leczniczych Mieczysław, Józef i Tadeusz napijecie się tylko w pijalniach Spółki Uzdrowisko Krynica-Żegiestów na terenie Krynicy-Zdroju. Mieczysław i Tadeusz to wody, z których bardzo szybko wytrącają się minerały. Rekordowa pod tym względem jest woda Tadeusz - rdzawy osad jest w niej widoczny już po 15 minutach od napełnienia kubka. Skuteczna kuracja za pomocą tych wód leczniczych jest więc możliwa tylko przy korzystaniu z wód prosto z ujęcia. Woda Tadeusz jest dostępna w Pijalni Głównej i w Pijalni Uzdrowiskowej w Starych Łazienkach Mineralnych. Woda Józef jest dostępna tylko w Pijalni Jana przy Polanie Janówka. Woda opadowa dostaje się w głąb ziemi w szczeliny skalne. W głębi ziemi woda ta nasycana jest CO2. Tworzy się słaby kwas węglowy, jest on chemicznie agresywny. Taka nagazowana woda rozpuszcza te związki mineralne które znajdują się w występujących tu skałach np. Inaczej jest w przypadku wody "Zuber". Występuje ona na głębokości od 750 do 950 m. w czterech odwiertach. Jest to woda bardzo silnie zmineralizowana, posiada znaczną ilość jonu Na+, przy dużej zawartości chlorków.
Na terenie Krynicy źródła z wodą mineralną występują w trójkącie: północny wierzchołek stanowi Słotwinka, bok wschodni stanowi linia od Słotwinki przez Jastrzębik, dolina Palenicy do Tylicza. Bardzo moczopędna, idealna w leczeniu kamicy nerkowej i w przewlekłych stanach zapalnych dróg moczowych. 0,11% szczawa wodorowęglanowo-wapniowa. Pomaga w leczeniu nadkwasoty, stosowana przy schorzeniach przewodu pokarmowego, głównie w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, wątroby, dróg żółciowych i cukrzycy. Bardzo smaczna, z dużą zawartością naturalnego dwutlenku węgla.Poza szczawami spotyka się w Krynicy tzw. mofety. Są to naturalne wyziewy samego CO2. W czasie suszy niektóre źródła wysychają i przemieniają się w mofety. To świadczy że CO2 występują niezależnie od wody. Mofety trudno jest zaobserwować jeżeli gaz nie uchodzi do wody. Łemkowie kiedyś twierdzili że w tych miejscach piekło oddycha. Dwutlenek węgla jest cięższy od powietrza i gromadzi się przy ziemi. Zapałka w takim miejscu gaśnie. W zagłębieniach terenu gdzie CO2 się nagromadził można zobaczyć uduszone owady i inne drobne zwierzęta, widać czasem martwe ptaki które skusiły się na uduszone owady. Zdarzało się nawet padanie owiec. Czasem gaz gromadzi się w piwnicach, przechowywane w nich warzywa szybciej się psują.
Podsumowanie
Wody lecznicze stanowią cenny dar natury, oferujący wsparcie w leczeniu wielu dolegliwości. Polskie uzdrowiska, z bogatą historią i unikalną architekturą, są idealnym miejscem do korzystania z ich dobrodziejstw. Pamiętajmy jednak, że spożycie wód leczniczych powinno odbywać się po konsultacji z lekarzem, aby w pełni wykorzystać ich potencjał i uniknąć ewentualnych skutków ubocznych.
tags: #woda #mineralna #pijalnie #rodzaje
