Wilgotność Ziarna w Silosach: Klucz do Bezpiecznego Przechowywania
- Szczegóły
Magazynowanie ziarna jest jedną z ważniejszych operacji technologicznych. Najważniejsze jest, aby po tak przekropnym roku dobrze przechować ziarno zbóż. Właściwe przechowywanie ziarna w silosach pozwala na długotrwałe utrzymanie jego wartości odżywczych i jakości, co jest kluczowe dla sukcesu każdego rolnika.
Znaczenie Wilgotności Ziarna
Wilgotność zboża jest kluczowym czynnikiem wpływającym na jakość oraz efektywność żniw i długoterminowego przechowywania plonów. W warunkach klimatycznych Polski przechowywane ziarno zboża powinno mieć nie więcej niż 14% wilgotności. To o większej przechowywane w wysokiej temperaturze może ulec samozagrzewaniu. Powszechnie wiadomo, że wilgoć i ciepło sprzyjają rozwojowi mikroorganizmów, takich jak bakterie i grzyby. Dlatego tak bardzo ważne jest, żeby w przechowalni było sucho i przewiewnie.
Oddychanie to jeden z procesów życiowych związanych z przemianą materii przebiegających w ziarnie. Intensywność tych procesów zależy w dużej mierze od wilgotności i temperatury. Wzrost temperatury oraz wilgotności wywołuje rozkład substancji zapasowych, co prowadzi do rozwoju drobnoustrojów, bakterii i pleśni. W konsekwencji pogarsza się zapach ziarna, zmniejsza się siła kiełkowania i wartość użytkowa oraz prowadzi do rozwoju szkodliwych dla zdrowia mikotoksyn.
Optymalne Wartości Wilgotności dla Różnych Zbóż
Idealna wilgotność zbóż różni się w zależności od gatunku, warunków atmosferycznych i stopnia dojrzałości ziarna.Dopasowanie odpowiedniej wilgotności zboża do konkretnych gatunków jest niezwykle istotne dla zapewnienia najwyższej jakości plonów.
- Dla pszenicy zalecana wilgotność wynosi zazwyczaj około 13-15%.
- Dla żyta optymalna wilgotność to około 14%.
- Dla owsa również 14%.
- Kukurydza wymaga wyższej wilgotności, która powinna się mieścić w przedziale 20-25%.
Porównanie mierzonych na gospodarstwie danych z optymalnymi wartościami wilgotności umożliwia rolnikom efektywniejsze zarządzanie zbiorami.
Przeczytaj także: Poradnik: walka z wilgocią w mieszkaniu
Tabela Zalecanej Wilgotności Zbóż
W poniższej tabeli zebrano kluczowe dane na temat rekomendowanej wilgotności płodów rolnych zboża do silosu lub magazynu płaskiego.
| Gatunek Zboża | Wilgotność do 6 miesięcy (%) | Wilgotność powyżej 6 miesięcy (%) |
|---|---|---|
| Pszenica | 14 | 13 |
| Żyto | 14 | 13 |
| Pszenżyto | 14 | 13 |
| Jęczmień | 14 | 13 |
| Owies | 14 | 13 |
| Rzepak | 8 | 7 |
| Kukurydza | 14 (do 12 miesięcy) | 13 (powyżej 12 miesięcy) |
Wpływ Niewłaściwej Wilgotności
Nieodpowiednia wilgotność zboża może mieć poważne konsekwencje dla jakości zbiorów oraz efektywności jego przechowywania. Przede wszystkim, zbyt wysoki poziom wilgotności może prowadzić do rozwoju pleśni i innych szkodników, które znacznie obniżają jakość i wartość handlową ziarna. Z drugiej strony, zbyt niska wilgotność zboża może prowadzić do pęknięcia ziaren, co z kolei obniża ich jakość i wartość handlową.
Przygotowanie Ziarna do Przechowywania
Ziarno po zbiorze należy odpowiednio przygotować do przechowywania. Ziarno prosto od kombajnu nie jest gotowe do długotrwałego przechowywania. Trzeba je schłodzić, a niekiedy jeszcze dosuszyć. Im partia składowanego ziarna zbóż jest czystsza i jednorodna, tym lepiej i dłużej można ją przechowywać.
Czyszczenie Ziarna
Pierwszym, najważniejszym zabiegiem jest wstępne czyszczenie ziarna, które ma na celu usunięcie zielonych nasion chwastów, zanieczyszczeń organicznych. Zanieczyszczenia te mogą prowadzić do powstawania pleśni, a także uszkodzić strukturę ziarna, co wpłynie na jego jakość. Staranne oczyszczenie może doprowadzić do obniżenia wilgotności nawet o 2-3%. Czyszczenie powinno się odbywać przy pomocy aspiratorów lub wialni.
Mieszanina podlegająca procesowi czyszczenia zawiera następujące składniki: nasiona gatunku podstawowego, nasiona innych gatunków uprawnych, nasiona chwastów, zanieczyszczenia mineralne, zanieczyszczenia organiczne. Frakcję nasion podstawowych, o czystości wymaganej przez normy dla określonego kierunku ich użytkowania, uzyskujemy z takiej mieszaniny. Jako podstawę rozdziału wykorzystywana jest jedna lub kilka cech.
Przeczytaj także: Wakacje w Bodrum
Urządzenia służące do rozdziału można podzielić na następujące: proste (pneumatyczne, sitowe, tryjery, grawitacyjne, tarciowe, oparte na teksturze powierzchni nasion, oparte na zespole cech mechanicznych, elektrostatyczne, fotoelektryczne) oraz złożone (sitowo-pneumatyczne, sitowo-pneumatyczne z tryjerami, tarciowo-pneumatyczne).
Czyszczalnie pneumatyczne, wykorzystują w procesie separacji strumień powietrza i właściwości aerodynamiczne masy. W procesach czyszczenia i sortowania oprócz własności aerodynamicznych wykorzystywane są geometryczne cechy nasion. Do tego typu separacji wykorzystywane są przesiewacze płaskie. Geometryczne cechy nasion (zanieczyszczeń) określa się zwykle trzema wymiarami, z których grubość i szerokość wykorzystywane są w procesie przesiewania na sitach mających otwory o różnorodnych kształtach.
Długość nasion wykorzystywana jest w tryjerach. Uzyskiwane są dwie frakcje: frakcja nasion długich (pozostająca na dnie cylindra trymera) oraz frakcja nasion krótkich (kierowana do rynienki znajdującej się we wnętrzu cylindra). Elementem roboczym tryjera jest pobocznica walca mająca na swojej wewnętrznej stronie wgłębienia (komórki) o różnej wielkości i różnych kształtach. Wymiary wgłębień dobierane są ze względu na gatunek rozdzielanych nasion.
Czyszczalnie złożone są to maszyny czyszczące wykorzystujące w procesie rozdzielczym więcej niż jedną cechę lub właściwość masy ziarnistej. W zależności od przyjętych właściwości masy i kolejności ich wykorzystania możemy tu wyróżnić: rozdzielacze sitowo-pneumatyczne (posiadające zarówno wentylator wytwarzający ssący lub tłoczący strumień powietrza jak i sita), rozdzielacze sitowo-pneumatyczne z tryjerami. Do tej grupy urządzeń zaliczamy również wialnie.
Separatory tarciowe wykorzystują w procesie rozdzielania rodzaj tarcia i związany z nim współczynnik tarcia zewnętrznego oraz kształt nasion i ich teksturę, wpływajacy na charakter ruchu nasion. Maszyny wykorzystujące te cechy można to np. płótniarki, żmijki, stoły kaskadowe i rozdzielacze obrotowe.
Przeczytaj także: Poradnik pomiaru wilgotności
Suszenie Ziarna
Następnie ziarno powinno być odpowiednio wysuszone, aby osiągnąć pożądaną wilgotność. A co zrobić, gdy wilgotność ziarna przekracza normy? Jest zbyt wilgotne i nie nadaje się do normalnego przechowywania? Należy pamiętać, że czyszczenie, wietrzenie i suszenie mają za zadanie ograniczyć poziom zmian biologicznych ziarna i zahamować procesy życiowe. Jeśli wilgotność przekracza bezpieczny poziom materiał należy dosuszyć.
Planując długotrwałe magazynowanie masy zbożowej, należy obniżyć jej wilgotność poniżej 14%. Metody umożliwiające długookresowe przechowywanie polegają na suszeniu i chłodzeniu ziarna. Najczęściej stosowane to suszenie niskotemperaturowe i suszenie wysokotemperaturowe. Metoda niskotemperaturowa może być stosowana do ziarna o wilgotności do 24% jednak, gdy wilgotność ziarna przekracza 24% konieczne jest szybkie suszenie wysokotemperaturowe (szczególnie dotyczy to ziarna kukurydzy).
Suszenie wysokotemperaturowe polega na tym, że cienkie i ruchome warstwy ziarna przedmuchiwane są powietrzem ogrzanym. Zalety takiej metody to: możliwość suszenia ziarna o wilgotności powyżej 24%, krótki czas suszenia. Wady: wysoki koszt suszarek, duże zużycie energii, ryzyko uszkodzenia mechanicznego ziarna lub obniżenie zdolności kiełkowania zbyt wysoką temperaturą.
Niskie koszty inwestycyjne i eksploatacyjne zapewnia metoda niskotemperaturowa. Jeśli rolnik posiada silos lub magazyn płaski to inwestycja sprowadza się do zakupu wentylatora, sterownika zbożowego, nagrzewnicy powietrza i ewentualnie kanałów wentylacyjnych rozkładanych na podłodze. Suszenie niskotemperaturowe opiera się na przedmuchiwaniu grubej warstwy ziarna powietrzem atmosferycznym nie ogrzewanym lub w okresach niekorzystnych warunków pogodowych powietrzem podgrzanym.
W przypadku podwyższenia się temperatury ziarna podczas magazynowania, masę zbożową należy poddać wietrzeniu. Proces przewietrzania jest również konieczny w celu utrzymania w silosie wyrównanej temperatury. Dosuszanie można przeprowadzać w silosach BIN przy zastosowaniu wentylatora lub dmuchawy stanowiących wyposażenie silosu. Suszenie odbywa się w kilku etapach m. in.: załadunek, suszenie, schładzanie, rozładunek.
Kontrola i Monitorowanie Warunków
W celu utrzymania jakości przechowywanego ziarna, warto zainwestować w systemy kontroli jakości i monitorowania warunków panujących w silosie. Takie systemy pozwalają na ciągłe śledzenie temperatury, wilgotności oraz poziomu zanieczyszczeń powietrza wewnątrz silosu. Dzięki temu możliwe jest szybkie reagowanie na ewentualne zmiany warunków, które mogą wpłynąć na jakość ziarna.
- Temperatura: Idealna temperatura przechowywania ziarna wynosi od 12 do 15 stopni Celsjusza.
- Wilgotność: Wilgotność powinna być utrzymana na poziomie 14% lub niższym.
Podczas przechowywania ziarna konieczna jest kontrola wilgotności i temperatury. Ziarna przegrzane mogą stracić swoje parametry, a także zostać porażone pleśniami lub szkodnikami. Oprócz temperatury i wilgotności należy kontrolować powierzchnię ziarna w celu wyeliminowania ewentualnych uszkodzeń konstrukcji silosu.
Wentylacja Ziarna
Celem wentylacji prowadzonej po zbiorze jest schłodzenie ziarna do temperatury ok. 20°C. Następne etapy wentylowania mają na celu dążenie do coraz niższej temperatury pryzmy, czyli ok. 12°C w połowie jesieni i 5°C przed zimą. Schładzanie najlepiej prowadzić w nocy, gdy różnica temperatury między otoczeniem i pryzmą jest największa, a w ciągu dnia wentylatory zatrzymać.
W celu lepszej kontroli wentylacji możliwe jest zainstalowanie automatycznego systemu sterowania, uruchamiającego wentylatory w zależności od różnicy temperatury między pryzmą i otoczeniem. Pozwala to szybciej osiągnąć docelową temperaturę dzięki pełnemu wykorzystaniu wszystkich godzin, które są odpowiednie do wentylacji.
Szkodniki i Zapobieganie
Kolejnym zagrożeniem dla magazynowania ziarna są szkodniki, które wpływają na ubytek masy wskutek ich żerowania, straty wynikające z pogorszenia się jakości ziarna i zanieczyszczenia go. Aby uniknąć strat spowodowanych przez wymienione szkodniki należy prowadzić częste kontrole ziarna i eliminować wszelkie drogi zakażeń.
Niepełnowartościowe ziarno jest narażone na atak szkodników magazynowych. Nieuszkodzony i suchy produkt oraz suche i chłodne powietrze panujące w przechowalni ograniczają występowanie tych agrofagów.
Pomiar Wilgotności Ziarna
Wartości wilgotności różnią się w przypadku poszczególnych gatunków. Warto je znać i stosować, aby zapewnić sobie większe dochody i zadbać o prawidłowe przechowywanie plonów w dłuższej perspektywie. Choć wielu rolników się na to nie decyduje, to jednak warto stosować dedykowane testery wilgotności zboża. Dzięki temu można zwiększyć kontrolę tego parametru oraz jeszcze lepiej dopasować termin żniw i warunki magazynowania ziarna.
Wilgotnościomierz ziarna to urządzenie elektroniczne pozwalające mierzyć wilgotność zboża na podstawie właściwości oporu elektrycznego. Wilgotnościomierz zboża jest prosty w obsłudze, oraz zapewnia szybki i dokładny wynik.
Typy Silosów
Ziarno może być przechowywane w magazynach płaskich lub metalowych silosach blaszanych bądź metalowych, które umożliwiają promieniowy i pionowy przepływ powietrza. Są to zbiorniki o kształcie walca lub wieloboku, których wysokość jest większa od średnicy lub innego wymiaru liniowego charakteryzującego wielkość podstawy.
Silosy BIN posiadają takie parametry techniczne, które pozwalają w pełni zabezpieczyć ziarno m.in. przed zamoknięciem, zniszczeniem, gryzoniami, ptakami. Powierzchnie wewnętrzna i zewnętrzna silosu jest pokryta powłoką antykorozyjną. Gładkość wewnętrznej powierzchni umożliwia samooczyszczalność silosów.
tags: #wilgotność #ziarna #w #silosach #przechowywanie
