Wilgotność i temperatura w magazynie zbożowym – normy i znaczenie
- Szczegóły
Wilgotność zboża to jedno z kluczowych zagadnień dotyczących jego przechowywania. Jest ona ściśle związana ze zdrowiem i jakością ziarna. Mając na uwadze znaczenie prawidłowej wilgotności zboża dla jakości magazynowanego produktu, ważne jest, by znać metody jego pomiaru i interpretacji wyników.
Znaczenie wilgotności zboża
Poziom wilgotności zboża ma bezpośrednie przełożenie na to, jak długo plony zachowają swoje właściwości i strukturę. Im ziarna są bardziej mokre, tym szybciej zaczynają się psuć, co oznacza, że skraca się czas ich bezpiecznego magazynowania.
Dla przykładu ziarno zboża o wilgotności 14% może być przechowywane w temperaturze 15°C nawet przez rok. Jeżeli jednak przy tej samej temperaturze jego wilgotność wzrasta do około 25%, to jego przydatność wynosi niespełna 10 dni. Przy utrzymaniu parametrów 25% i 25°C w magazynie ziarno zepsuje się już po upływie kilkudziesięciu godzin.
Oddychanie to jeden z procesów życiowych związanych z przemianą materii przebiegających w ziarnie. Intensywność tych procesów zależy w dużej mierze od wilgotności i temperatury. Wzrost temperatury oraz wilgotności wywołuje rozkład substancji zapasowych, co prowadzi do rozwoju drobnoustrojów, bakterii i pleśni. W konsekwencji pogarsza się zapach ziarna, zmniejsza się siła kiełkowania i wartość użytkowa oraz prowadzi do rozwoju szkodliwych dla zdrowia mikotoksyn.
Jeżeli ziarna są zbyt mokre w trakcie zbioru lub przechowuje się je w złych warunkach, to sprzyja to rozwojowi pleśni i grzybów. Te szkodliwe drobnoustroje szybko infekują kolejne partie zbóż i prowadzą do zniszczenia plonów oraz do strat finansowych dla rolnika.
Przeczytaj także: Poradnik: walka z wilgocią w mieszkaniu
Normy wilgotności zboża w Polsce
Idealna norma wilgotności zboża w Polsce nie powinna przekraczać 14%, gdyż wyższa wartość może prowadzić do procesu samozagrzewania. Ten zjawiskowy przebieg rozpoczyna się od wzrostu pleśni, czemu towarzyszy wzrost temperatury ziarna do około 25°C. Istnieją jednak specyficzne wyjątki zależne od rodzaju ziarna, które wymagają indywidualnego podejścia.
Dopuszczalna wilgotność zboża, jak sugerują normy, generalnie nie powinna przekraczać 14%. Dla pszenicy, jęczmienia i owsa ustalona norma wilgotności wynosi 14%. W przypadku kukurydzy granica ta jest nieco wyższa i wynosi 15,5%. Natomiast dla nasion roślin strączkowych, takich jak groch czy fasola, dopuszczalna wilgotność zboża może osiągnąć poziom do 16%.
Przekroczenie tych wartości może prowadzić do samozagrzewania się zboża oraz rozwijania się na nim mikroorganizmów, co z kolei skutkuje obniżeniem jakości ziarna oraz potencjalnym ryzykiem strat ekonomicznych dla rolników. Dlatego tak ważne jest stosowanie się do ustalonych norm i regularna kontrola warunków przechowywania.
To, jaka powinna być wilgotność zboża w momencie zbioru, zależy od kilku aspektów. Pod uwagę bierze się przede wszystkim uprawiany gatunek. Każdy z nich ma nieco inne normy wilgotności zboża. Wiedza na ten temat pozwala na uniknięcie kosztownych błędów. Standardowo przyjmuje się, że przy większości zbóż można rozpocząć żniwa kosić je przy wilgotności na poziomie 12-14% (np. uprawa pszenżyta, żyta, pszenicy, jęczmienia).
Zalecana wilgotność zbóż przy przechowywaniu:
- Pszenica, żyto, pszenżyto, jęczmień, owies (do 6 miesięcy): 14%
- Pszenica, żyto, pszenżyto, jęczmień, owies (dłużej niż 6 miesięcy): 13%
- Rzepak (do 6 miesięcy): 8%
- Rzepak (dłużej niż 6 miesięcy): 7%
- Kukurydza (od 6 do 12 miesięcy): 14%
- Kukurydza (powyżej 12 miesięcy): 13%
Pomiar wilgotności zboża
Kluczowym narzędziem w monitoringu wilgotności zboża jest wilgotnościomierz. Urządzenie to umożliwia precyzyjne określenie poziomu wilgotności, co jest niezbędne do podejmowania decyzji o ewentualnej potrzebie suszenia zboża lub jego przeniesienia do innego miejsca przechowywania. Należy pamiętać, że nawet niewielkie odchylenia od norm mogą mieć poważne konsekwencje.
Przeczytaj także: Wakacje w Bodrum
Zrozumienie, jak działa wilgotnościomierz do zboża, jest kluczowe do poprawnej interpretacji wyników pomiaru wilgotności. To zaawansowane technologicznie urządzenie pozwala na szybkie i precyzyjne określenie stopnia nawodnienia ziarna. Zasada działania wilgotnościomierza polega na pomiarze rezystancji elektrycznej lub pojemności elektrycznej między dwoma elektrodami, między którymi umieszcza się próbkę zboża.
Aby prawidłowo używać wilgotnościomierza, należy na początku starannie przygotować próbkę zboża. Powinna ona być dobrze wymieszana, aby wynik był jak najbardziej reprezentatywny dla całości partii. Następnie obsypujemy elektrody urządzenia próbką ziarna i dokonujemy pomiaru. Wynikiem jest wartość procentowa, która odzwierciedla stopień wilgotności zboża.
Regularne korzystanie z wilgotnościomierza do zboża pozwala na bieżąco monitorować warunki magazynowania i podejmować odpowiednie działania w przypadku stwierdzenia zbyt wysokiej wilgotności.
Choć wielu rolników się na to nie decyduje, to jednak warto stosować dedykowane testery wilgotności zboża. Dzięki temu można zwiększyć kontrolę tego parametru oraz jeszcze lepiej dopasować termin żniw i warunki magazynowania ziarna. Oczywiście ocena organoleptyczna nie jest tak precyzyjna, dlatego rekomenduje się wykorzystanie urządzenia do pomiaru wilgotności zboża.
Wilgotnościomierz ziarna to urządzenie elektroniczne pozwalające mierzyć wilgotność zboża na podstawie właściwości oporu elektrycznego. Wilgotnościomierz zboża jest prosty w obsłudze, oraz zapewnia szybki i dokładny wynik.
Przeczytaj także: Poradnik pomiaru wilgotności
Poza korzystaniem ze specjalistycznych narzędzi można skorzystać również z tak zwanej metody referencyjnej polegającej na zważeniu próbki ziarna przed i po jego ogrzaniu przez określony czas. Procentowa wilgotność jest obliczana na podstawie wielkości ubytku masy próbki pod wpływem ciepła.
Co do zasady pomiarów należy dokonywać nie tylko przed żniwami, ale również w trakcie przechowywania zboża. W ten sposób wydłuża się okres przechowywania plonów oraz utrzymuje je we właściwym stanie, co ułatwia późniejsze przetwarzanie.
Kontrola wilgotności i temperatury zboża
Kontrola wilgotności zboża jest kluczowym etapem, który decyduje o jakości i bezpieczeństwie przechowywanego ziarna rolnego. Zboże o wyższej niż dopuszczalna wilgotność to środowisko sprzyjające rozwojowi pleśni i bakterii, które mogą prowadzić do znacznego pogorszenia jakości ziarna, a nawet do jego całkowitego zniszczenia.
Regularna kontrola pozwala na bieżące monitorowanie stanu ziarna i podejmowanie działań - takich jak suszenie czy dodawanie środków konserwujących - w razie stwierdzenia zagrożenia. Tym samym staje się nieocenionym narzędziem w procesie utrzymania jakości zbiorów i ochrony przed stratami. Bez właściwej kontroli wilgotności zboża narażamy się na ryzyko utraty części, a nawet całego plonu. Stąd, troska o odpowiednią wilgotność zboża powinna stać się stałym elementem procesu jego przechowywania.
Zastosowanie praktyczne wilgotnościomierza do zboża objawia się przede wszystkim w momencie gromadzenia i przechowywania ziarna. Pomiar wilgotności zboża jest zalecany zaraz po jego zbiorze, aby zapewnić optymalną wilgotność poniżej 14% i uniknąć rozwoju szkodliwych mikroorganizmów. Nawet małe zmiany w warunkach przechowywania, takie jak temperatura lub przenikanie wilgoci, mogą wpłynąć na stan ziarna. Dlatego używanie wilgotnościomierza do zboża powinno stać się rutynowym elementem pracy każdego rolnika.
Wilgotność i temperaturę zasypanej pryzmy kontroluje się odpowiednimi przyrządami i dosusza w suszarni lub przemieszcza z jednego zbiornika w drugi. Należy dodać, iż dobry wilgotnościomierz i termometr to koszt rzędu 2-3 tys. zł.
Po wysuszeniu i schłodzeniu masy ziarna natomiast temperaturę powinno sprawdzać się co 10 dni w okresach chłodniejszych (jesień-zima) i co 5 dni wiosną. - Jeżeli wystąpi wzrost temperatury, będzie to oznaka samozagrzania ziarna i trzeba cała partię napowietrzyć, chociażby poprzez przerzucenie go do innej komory silosu czy magazynu - mówi pracownik ŚODR-u.
Przygotowanie ziarna do przechowywania
Ziarno do przechowalni powinno trawić czyste - bez słomy, plew, ości, owadów oraz nasion chwastów, itp. Najlepiej pozbyć się ich już na etapie zbioru poprzez regulację kombajnu lub tuż po nim - poprzez czyszczenie na wialniach.
Nieusunięcie zanieczyszczeń będzie powodować utrzymywanie się wilgotności i wzrost temperatury masy ziarna - mówi dr inż. Stanisław Pużyński, kierownik działu Technologii Produkcji Rolniczej i Doświadczalnictwa w Śląskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Częstochowie. Udowodniono bowiem, co podkreśla ekspert, że samo usunięcie zielonych fragmentów roślin i nasion chwastów obniża wilgotność masy ziarna o 3%. Ekspert zaznacza jednocześnie, że ziarno do długotrwałego przechowywania nie może zawierać więcej niż 5% zanieczyszczeń.
Masa zebranego ziarna wysypana z kombajnu na przyczepę często też ma wysoką temperaturę, dochodzącą nawet do 45 °C. Tymczasem ciepłota odpowiednia do długotrwałego przechowywania powinna wynosić poniżej 10 °C.
Po zbiorze należy dążyć do obniżenia temperatury masy ziarna do 16 °C w okresie 7 dni. Pomiar temperatury masy ziarna powinien być robiony codziennie - od chwili zbioru do uzyskania odpowiedniej wilgotności - tłumaczy specjalista.
Dr Pużyński zwraca również uwagę na to, że ziarno zebrane z pola i składowane w magazynie (jakkolwiek osiągnęło ono dojrzałość pełną) jest organem żywym, w którym dalej zachodzą procesy fizjologiczne, zmierzające do osiągnięcia dojrzałości pożniwnej. Ziarniaki mogą wtedy intensywnie wydzielać ciepło oraz wodę - czyli, mówiąc potocznie, „pocić się”. W takich przypadkach ziarno również będzie wymagać przewietrzania. Najlepsze efekty daje przepuszczenie 1300 m3 powietrza przez 1 tonę ziarna. Według normy ISO 34/4/2 N 125 dla zbóż o wilgotności mniejszej niż 15% zaleca się przepuścić 20 m3 powietrza w ciągu godziny. Wtedy po 65 godzinach wentylowania przez każdą tonę ziarna przejdzie właśnie 1300 m3 powietrza - mówi dr Pużyński.
Podkreśla jednocześnie, że najlepsze efekty rozprowadzania powietrza uzyskuje się, składując ziarno na perforowanej podłodze bądź na perforowanych kanałach wentylacyjnych.
Skutki niewłaściwego magazynowania ziarna
Co się stanie jeśli nie będziemy przestrzegać powyższy zasad? Ekspert zaznacza, że składowanie ziarna zanieczyszczonego o wilgotności ponad 14% będzie skutkować wzrostem temperatury i wilgotności spowodowanym przez rozwój grzybów tzw.
W celu zapewnienia jak najlepszych warunków przechowywania magazyn zbożowy powinien spełniać wszelkie wymogi techniczne i technologiczne. Temperatura powinna być systematycznie kontrolowana, aby utrzymać określoną wilgotność ziarna.
Ziarno może być przechowywane w silosach metalowych z promieniowym i pionowym przepływem powietrza. Zbiorniki te są w kształcie walca lub wieloboku, o wysokości większej od średnicy lub innego wymiaru liniowego, charakteryzującego wielkość podstawy. Przechowywanie ziarna w komorach o dużej masie ze względu na ich szczelność jest niekorzystne, ponieważ ziarno jest odcięte od dostępu powietrza. Składowana masa zbożowa powinna mieć jak najniższą wilgotność i temperaturę, aby uniknąć rozwoju pleśni. Tego typu ziarno może być składowane przez dłuższy czas bez konieczności przerzucania go.
Zboże może być również składowane w magazynach płaskich.
Przygotowanie ziarna do przechowywania
Ziarno po zbiorze należy odpowiednio przygotować do przechowywania. Pierwszym, najważniejszym zabiegiem jest wstępne czyszczenie ziarna, które ma na celu usunięcie zielonych nasion chwastów, zanieczyszczeń organicznych. Czyszczenie powinno się odbywać przy pomocy aspiratorów lub wialni.
Skup zbóż - kluczowe parametry
Podczas skupu zbóż ogromne znaczenie mają parametry jakościowe surowca. To od nich zależy nie tylko cena, jaką otrzyma rolnik, ale także to, czy dany ładunek zostanie w ogóle przyjęty przez skup. Wilgotność ziarna to kluczowy parametr decydujący o możliwości magazynowania zboża. Maksymalna wilgotność dla zbóż konsumpcyjnych i paszowych to zwykle 14-14,5%. Zbyt wilgotne ziarno szybko ulega zepsuciu, co grozi stratami i dyskwalifikacją przy skupie.
Ziarno powinno być czyste, bez piasku, kurzu, resztek roślinnych czy nasion chwastów. Dopuszczalne zanieczyszczenia nieużyteczne: do 2% dla pszenic jakościowych, do 4% dla paszowych u niektórych odbiorców.
Masa hektolitra (gęstość nasypowa) wskazuje jakość i dorodność ziarna. Dla pszenicy chlebowej masa powinna wynosić 76 kg/hl. Pszenica paszowa może mieć niższą - nawet poniżej 73 kg/hl.
Liczba opadania to wskaźnik enzymatycznej aktywności ziarna, który świadczy o jego świeżości i odporności na kiełkowanie. Wartość powyżej 250 s jest uznawana za odpowiednią dla pszenicy konsumpcyjnej. Niska liczba opadania oznacza ziarno o gorszych właściwościach piekarskich lub je dyskwalifikująca.
Białko i gluten wpływają na wartość technologiczną zboża - im wyższe, tym lepsza jakość mąki. Pszenice chlebowe i twarde wymagają wysokiej zawartości białka (12,5%-14%).
Parametry ziarna dla poszczególnych rodzajów pszenicy:
| Rodzaj pszenicy | Białko | Gluten | Liczba opadania | Masa hektolitra | Zanieczyszczenia |
|---|---|---|---|---|---|
| Pszenica konsumpcyjna (chlebowa) | min 12,5% | min 26% | min 250 s | min 76 kg/hl | do 2% |
| Pszenica paszowa | poniżej 11% często nie mniej jak 9% | Brak wymagań | Brak wymagań | często < 73 kg/hl | 2 do 4% |
| Pszenica twarda (durum) | min 13-14% | Silny gluten | min 250-300 s | min 78-80 kg/hl | Brak danych |
| Pszenica na gluten (techniczna) | ≥ 14% | ≥ 30% | Brak danych | Brak danych | ≤ 14% wilgotność |
| Pszenica ciasteczkowa (miękka) | 9-11% | miękki, o niskiej elastyczności | 200-250 s | 72-75 kg/hl | do 2% |
Znajomość parametrów zbóż pozwala lepiej dopasować produkcję do potrzeb rynku. Przykładowo: zboże o wysokim białku i mocnym glutenie znajdzie odbiorców w młynach piekarskich, a ziarno o niższym białku - w przemyśle cukierniczym. Dzięki temu rolnicy mogą uzyskać wyższe ceny i ograniczyć ryzyko odrzucenia partii ziarna przy skupie pszenicy i innych gatunków zbóż.
Odpowiednie warunki przechowywania
Równie ważne jest zapewnienie odpowiednich warunków przechowywania - przewiewnej, suchej przestrzeni, wolnej od szkodników magazynowych. Nie można zapomnieć, że wilgotność zboża to nie tylko wilgotność ziaren, ale i cała masa czynników, które wpływają na kondycję zboża.
Kluczowym narzędziem w monitoringu wilgotności zboża jest wilgotnościomierz. Urządzenie to umożliwia precyzyjne określenie poziomu wilgotności, co jest niezbędne do podejmowania decyzji o ewentualnej potrzebie suszenia zboża lub jego przeniesienia do innego miejsca przechowywania.
Należy pamiętać, że nawet niewielkie odchylenia od norm mogą mieć poważne konsekwencje. Dlatego, oprócz monitorowania wilgotności i porównywania wyników z tabelą wilgotności zbóż, ważna jest także odpowiednia wentylacja przechowalni oraz utrzymanie jej w czystości, co dodatkowo zapobiega gromadzeniu się wilgoci i tworzeniu korzystnych warunków dla rozwoju mikroorganizmów.
Aby magazyn zbożowy stwarzał idealne warunki do przechowywania ziarna, powinna panować w nim odpowiednia temperatura i wilgotność powietrza. Wzrost tych 2 parametrów powyżej pożądanej normy powoduje bowiem zagrzewanie ziarna, które staje się bardziej podatne na szkodniki i choroby grzybowe.
Zagrzewanie ziarna jest w pewnym stopniu zjawiskiem naturalnym przy tak dużej masie, jaka znajduje się w magazynie zbożowym. Trzeba jednak proces ten kontrolować, gdyż zagrzewanie powoduje nieodwracalne szkody w przechowywanym materiale. Wbrew pozorom, zagrzewanie ziarna wcale nie wymaga wysokich temperatur. Może się rozpocząć już przy temperaturze 15°C oraz przy wilgotności zboża na poziomie 12%.
Grzanie suche może natomiast występować przy wilgotności poniżej 15%, jeśli w ziarnie znajdują się szkodniki: owady lub roztocza.
Ziarno bezpośrednio po zbiorze ma wyższą temperaturę aniżeli otoczenie.
Wilgotność względna powietrza w magazynie powinna wynosić 60-70%.
Należy pamiętać o tym, że zboża powinny być przechowywane w metalowych silosach blaszanych lub w magazynach płaskich, gdzie zapewnia się im przepływ powietrza.
tags: #wilgotność #i #temperatura #w #magazynie #zbożowym
