Środki Ochrony Indywidualnej w Oczyszczalniach Ścieków: Przepisy i Wymagania
- Szczegóły
Powszechna jest wiedza na temat funkcji oczyszczalni ścieków, czyli usuwania ze ścieków - za pomocą urządzeń i obiektów technologicznych - zanieczyszczeń mechanicznych, chemicznych i biologicznych. Pracownikami najbardziej narażonymi na zagrożenia są osoby wykonujące czynności na wolnym powietrzu na terenie oczyszczalni. Przykładowe stanowiska pracy na terenie oczyszczalni to: mechanik obchodowy, maszynista urządzeń, konserwator.
Na terenie oczyszczalni magazynowane i stosowane są substancje, takie jak: chlor, podchloryn sodowy, siarczan glinowy i żelazawy, chlorek żelazawy, wapno, wapno chlorowane, fluorokrzemian sodowy, kwas fluorokrzemowy, ozon, kwas siarkowy, kwas solny, wodorotlenek sodowy, krzemian sodowy, tiosiarczan sodu, węgiel aktywny. Szczegółowe zasady przechowywania i stosowania środków chemicznych reguluje rozporządzenie w sprawie bhp przy stosowaniu środków chemicznych do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków [1].
Podstawy Prawne i Obowiązki Pracodawcy
Środki ochrony indywidualnej (ŚOI) powinny być wykorzystywane w sytuacjach, gdy nie można uniknąć zagrożeń lub wystarczająco ich ograniczyć za pomocą innych rozwiązań technicznych lub organizacyjnych. Z tego względu należy je traktować jako ostatnie ogniwo ochronne.
Zgodnie z art. 2376, §1 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Zgodnie z §3 tego samego art. środki ochrony indywidualnej dostarczane przez pracodawcę powinny spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.
Potwierdzeniem, że wyrób spełnia zasadnicze wymagania jest jego oznakowanie znakiem CE według zasad określonych w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady ( UE) 2016/425 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej oraz uchylenia Dyrektywy Rady 89/686/EWG (Dz.U. L 81 z 31.3.2016, p. 51-98). Należy podkreślić, że tylko środki ochrony indywidualnej oznakowane znakiem CE można uznać jako zgodne z podstawowymi wymaganiami bezpieczeństwa i tylko spośród takich wyrobów pracodawca powinien dokonywać wyboru środków dostarczanych pracownikom.
Przeczytaj także: Umywalki i kabiny bez chemii
Przed nabyciem środków ochrony indywidualnej pracodawca powinien ocenić, czy środki, które zamierza zastosować, spełniają wymagania określone w § 1 pkt 2 i § 3.
Ponadto pracodawca ma obowiązek stosowania rozwiązań technicznych i organizacyjnych oraz wyposażania pracowników w niezbędne środki ochrony indywidualnej, zapobiegające ujemnym skutkom wynikającym ze stosowania środków chemicznych i ewentualnym skutkom rozprzestrzeniania się ich na otoczenie.
W instrukcjach bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy wymagających używania środków ochrony indywidualnej uwzględnia się informację o rodzaju tych środków koniecznych do stosowania przy wykonywaniu danej pracy.
Na podstawie art. 237[9] § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) - dalej k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie.
Zgodnie z art. 237[10] § 1 k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi, były przechowywane wyłącznie w miejscu przez niego wyznaczonym. Powierzanie pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odkażania tych skażonych przedmiotów jest niedopuszczalne (art.
Przeczytaj także: Klasyfikacja amortyzacji oczyszczalni
Rodzaje Środków Ochrony Indywidualnej
Środki ochrony indywidualnej są przeznaczone do użytku osobistego. Środki ochrony indywidualnej wymienia się zgodnie ze wskazaniami producenta danego środka lub w przypadku utraty właściwości ochronnych.
Do podstawowych środków ochrony indywidualnej stosowanych w oczyszczalniach ścieków zaliczamy:
- Środki ochrony skóry (np. nakrycia głowy)
- ŚOI chroniące przed chorobami mózgu
- Nauszniki przeciwhałasowe (w tym np. wkładki przeciwhałasowe)
- Obuwie (np. wodoodporne, antypoślizgowe)
- Akcesoria
Ochrona Układu Oddechowego
Podstawowym sprzętem ochrony układu oddechowego przed czynnikami biologicznymi w postaci bioaerozolu jest sprzęt filtrujący, w wersji bez i z dodatkowym przepływem powietrza. Działanie tego sprzętu polega na wychwytywaniu z powietrza, w strefie oddychania pracownika, szkodliwych cząstek biologicznych, w tym w połączeniu z cząstkami pyłu obecnego w środowisku pracy.
Podstawowym materiałem konstrukcyjnym sprzętu są materiały filtracyjne (włókniny), którym nadaje się odpowiednio kształt filtra lub półmaski filtrującej. W zależności od skuteczności filtracji, która określa zdolność materiału do wychwytywania szkodliwych cząstek ze strugi powietrza, sprzęt filtrujący zalicza się do jednej z trzech klas ochrony: 1, 2, 3.
Klasyfikacja ta jest niezależna od rozwiązania konstrukcyjnego sprzętu (filtr czy półmaska filtrująca) a użytkownik sprzętu jest o niej informowany w postaci odpowiedniego znakowania. Znakowanie klas ochrony filtrów wyrażone jest w postaci symboli: P1, P2 i P3, natomiast dla półmasek filtrujących te same klasy ochrony oznaczone są symboliczne jako: FFP1, FFP2 oraz FFP3. W obydwu typach sprzętu ochrony układu oddechowego cyfra 1 oznacza sprzęt o niskiej skuteczności, 2 o średniej skuteczności, a 3 to najwyższa skuteczność ochronna.
Przeczytaj także: Wilgotność w magazynie: Poradnik
Wybór klasy filtrującego sprzętu ochrony układu oddechowego zależy od wyniku oceny ryzyka zawodowego uwzględniającej wytyczne zawarte w Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 11 grudnia 2020 r.
Ochrona Oczu i Twarzy
Do ochrony oczu i twarzy przed czynnikami biologicznymi, takimi jak wirusy, bakterie i grzyby, stosuje się analogiczne typy środków ochrony indywidualnej jak w przypadku zagrożeń chemicznych i pyłowych.
W przypadku ryzyka kontaktu z kroplami i rozbryzgami cieczy biologicznych (np. krwi, śliny, innych wydzielin), zaleca się stosowanie szczelnych gogli ochronnych - bez wentylacji lub z wentylacją pośrednią - spełniających wymagania zharmonizowanej normy PN-EN ISO 16321-1:2022-10 (lub wcześniejszej PN-EN 166:2005) i oznaczonych symbolem „3” (ochrona przed kroplami cieczy). W sytuacjach, w których istnieje wysokie ryzyko intensywnych rozprysków, należy dodatkowo zastosować osłonę twarzy zgodną z ww.
Ochrona Rąk
Rękawice chroniące przed zagrożeniami biologicznymi powinny stanowić barierę przed przenikaniem mikroorganizmów (bakterii, grzybów, wirusów). Przede wszystkim powinny spełniać podstawowe wymagania dla rękawic ochronnych (zgodnie z normą zharmonizowaną PN-EN ISO 21420:2020-09) takie jak nieszkodliwość materiału z którego są wykonane, posiadać odpowiednie wymiary oraz cechować się zręcznością (łatwością chwytania niewielkich przedmiotów), a także muszą być szczelne, czyli odporne na przesiąkanie wody i powietrza.
Rękawice zapewniające ochronę przed czynnikami biologicznymi klasyfikowane są jako rękawice chroniące przed niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i mikroorganizmami. W zależności od przeznaczenia mogą być odporne jedynie na bakterie i grzyby lub dodatkowo również na wirusy.
Ochrona Nóg
Do ochrony przed mikroorganizmami stosuje się szczelne obuwie wykonane z materiałów polimerowych lub w całości pokryte tworzywem. Nie istnieje norma dotycząca konkretnie obuwia do ochrony przed czynnikami biologicznymi, jednak najważniejsze parametry takiego obuwia to wodoodporność (oznaczenie WR) i nieprzepuszczalność cieczy, zgodnie z normami zharmonizowanymi PN-EN ISO 20345 (obuwie bezpieczne), PN-EN ISO 20346 (obuwie ochronne) lub PN-EN ISO 20347 (obuwie zawodowe).
Odzież Ochronna
Rolą odzieży chroniącej przed czynnikami infekcyjnymi jest z jednej strony zapobieganie przedostawaniu się czynników infekcyjnych do skóry, zaś z drugiej strony - zapobieganie przenoszeniu czynników infekcyjnych na inne osoby i w różnych sytuacjach. Odzież ta powinna spełniać wymagania zawarte w zharmonizowanej normie EN 14126:2003+AC:2004.
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy w Oczyszczalniach Ścieków
Pracownicy stykający się bezpośrednio ze ściekami powinni korzystać z oddzielnych urządzeń higienicznosanitarnych, takich jak ustępy, natryski, umywalnie, szatnie przepustowe. W pomieszczeniach lub obiektach, w których są transportowane, przechowywane lub używane kwasy i zasady nieorganiczne, należy zainstalować wodne natryski ratunkowe oraz zapewnić środki do przemywania oczu wodą i substancjami neutralizującymi.
Poszczególne obiekty i urządzenia oczyszczalni ścieków powinny mieć ustalone nazwy, zgodnie z dokumentacją techniczną, uwidocznione na przymocowanych tablicach, oraz informacje o zagrożeniach. Instalacje stosowane w oczyszczalniach ścieków i przepompowniach powinny posiadać oznaczenia umożliwiające łatwe rozróżnienie przesyłanych mediów oraz powinny być wyposażone w urządzenia kontrolno-pomiarowe, umożliwiające ocenę prawidłowości pracy. Wszystkie zasuwy i zawory powinny mieć oznaczone położenie, w którym otwierają lub zamykają przewód.
W przypadku zakwalifikowania obiektów, stref i przestrzeni zewnętrznych oczyszczalni ścieków do jednej z kategorii zagrożenia wybuchem, należy je oznakować odpowiednimi znakami bezpieczeństwa. W przestrzeniach zagrożonych wybuchem zabrania się palenia tytoniu, używania otwartego płomienia oraz wykonywania prac mogących spowodować zapłon mieszaniny wybuchowej, a przed wejściem do tych pomieszczeń należy uruchomić awaryjną wentylację mechaniczną na co najmniej 10 minut.
Otwarte obiekty technologiczne o głębokości większej od 0,5 m, jak zbiorniki, kanały lub osadniki, powinny mieć ściany wyniesione nad teren co najmniej do wysokości 0,3 m. Gdy wysokość ścian jest mniejsza niż 1,1 m, należy ją uzupełnić do tej wysokości barierą lub inną osłoną. Z kolei bariery i osłony ze względów eksploatacyjnych mogą być rozbieralne.
Pomosty nad kanałami i otwartymi zbiornikami, jeśli służą za przejścia lub są stanowiskiem obsługi, powinny być ogrodzone barierami o wysokości co najmniej 1,1 m oraz wyposażone w krawężniki o wysokości 0,15 m i oświetlone. Natomiast gdy odległość zbiornika od dróg lub przejść jest mniejsza niż 2 m, należy zastosować ogrodzenie dodatkowe.
Dojścia do krat powinny zapewniać bezpieczne usuwanie skratek oraz przemieszczanie ich na miejsce czasowego składowania. Ze względu na duże zagrożenie spowodowane możliwością występowania wysokich stężeń substancji szkodliwych dla zdrowia istotną kwestią jest wyposażenie pomieszczeń krat obudowanych w wentylację grawitacyjną i mechaniczną, zapewniającą utrzymanie czystości powietrza poniżej granic najwyższych dopuszczalnych norm stężenia w czasie przebywania w nich ludzi.
Wszystkie zauważone odstępstwa od normalnego toku pracy obiektu, urządzenia lub instalacji powinny być każdorazowo odnotowywane w raportach dziennych. Prace niebezpieczne, związane z używaniem środków żrących i trujących, z wyjątkiem prac w zbiornikach, powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby. W zespole, co najmniej trzyosobowym należy wykonywać pracę w zbiorniku, gdzie jedna osoba pracuje wewnątrz zbiornika, a dwie ubezpieczają ją na zewnątrz. Natomiast na czas wykonywania pracy w zbiorniku należy zapewnić możliwość udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.
W czasie przebywania pracowników wewnątrz zbiornika należy otworzyć wszystkie włazy, a jeżeli jest to niewystarczające do utrzymania wymaganej jakości powietrza w zbiorniku, należy zastosować stały nadmuch świeżego powietrza i wyposażyć pracowników w aparaty powietrzne oraz zastosować oświetlenie o bezpiecznym napięciu.
W razie wystąpienia sytuacji, która zdaniem pracownika może stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi, jest on obowiązany poinformować niezwłocznie swojego bezpośredniego przełożonego oraz służbę bhp. Jeżeli zaistnieje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, pracownik ma obowiązek opuścić miejsce niebezpieczne i ostrzec o niebezpieczeństwie inne osoby zagrożone oraz powiadomić przełożonego.
Higiena Odzieży Roboczej
Odzież roboczą używaną przez pracowników w oczyszczalni ścieków kwalifikuje się do odzieży, która może być skażona środkami chemicznymi lub materiałami biologicznymi. Nawet podczas prac obsługowych może dojść do skażenia odzieży pracownika szkodliwymi czynnikami biologicznymi, które mogą występować w pyłach (np. w suszarniach osadu ściekowego) lub w bioaerozolach (np. w halach krat, w obszarach bloków biologicznych).
Z tego powodu najlepszym sposobem zapewnienia skutecznej ochrony zdrowia pracowników oczyszczalni ścieków jest przekazywanie ich odzieży roboczej pralniom wyspecjalizowanym w czyszczeniu i dezynfekcji odzieży skażonej szkodliwymi czynnikami biologicznymi.
Wymagania dotyczące pomieszczeń do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej określa rozdział 8 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn.
Szczepienia Ochronne
Należy ponadto pamiętać, że - na podstawie art. 20 ust. 4 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi [2] - osoby wykonujące pracę w oczyszczalni ścieków obowiązują szczepienia ochronne, które zostały określone w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 3 stycznia 2012 r. w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych...
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Radziejowie przypomina, że wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych stanowi załącznik nr 2 do rozporządzenia, zgodnie z którym najbardziej narażeni na działanie czynników biologicznych są: pracownicy ochrony zdrowia i laboratoriów, pracownicy rolnictwa, gospodarki odpadami oraz oczyszczalni ścieków.
Należy pamiętać, że stosowane środki ochrony indywidualnej muszą spełniać minimalne wymagania Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 z 9 marca 2016r.
Przydomowe Oczyszczalnie Ścieków
Przepisy prawa jasno określają, że każdy właściciel nieruchomości ma obowiązek przyłączenia jej do sieci kanalizacyjnej. Gdy jest to niemożliwe lub nieopłacalne, należy zainstalować zbiornik bezodpływowy (szambo) bądź oczyszczalnię ścieków. Przydomowa oczyszczalnia ścieków to rozwiązanie nowoczesne, które pozwala na odprowadzenie ścieków oczyszczonych do gruntu lub wody. Wpływa na znacznie ograniczenie kosztów odbioru ścieków.
Wymagania Prawne
Według aktualnych przepisów Prawa Budowlanego na budowę oczyszczalnia ścieków o wydajności do 7,5 m3/d lub zbiornika bezodpływowego o pojemności do 10 m3 wystarczy jedynie zgłoszenie.
Oprócz pozwolenia na budowę należy mieć na uwadze pozwolenie wodnoprawne na wprowadzenie ścieków do środowiska. W tym przypadku, jeżeli odprowadzamy ścieki z własnego gospodarstwa domowego lub rolnego w ilości do 5 m3 pozwolenie nie jest konieczne. Przepisy określają to jako zwykłe korzystanie z wód.
Aktem prawnym, który reguluje warunki, jakie trzeba spełnić przy wprowadzeniu do wód lub ziemi ścieków oraz wód opadowych i roztopowych jest Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r.
Wymagania Glebowe i Odległości
Budowa oczyszczalni wiąże się także z uwzględnieniem parametrów wodnogruntowych.
| Rodzaj oczyszczalni ścieków | Wymagania glebowe | Odległość od poziomu wód gruntowych | Wielkość działki |
|---|---|---|---|
| z drenażem rozsączającym | dobrze lub średnio przepuszczalne (piaski, żwiry i lessy) | > 1,5 m (1) | duża (3) |
| biologiczna | - rozsączanie planowane w gruncie - dobra przepuszczalność, - poza granicami działki (6) | bez znaczenia | mała (4) |
| hydrobotaniczna | - rozsączanie planowane w gruncie - dobra przepuszczalność, - poza granicami działki (6) | bez znaczenia | duża (5) |
1 W przypadku, gdy wody gruntowe znajdują się zbyt wysoko, można zastosować kopiec filtracyjny (nasyp), o takiej wysokości, aby zachować minimalną odległość drenów od poziomu wód gruntowych
2 Konieczność zachowania minimalnych odległości na działce, regulowanych przez prawo, determinuje również wielkość działki, na której trzeba rozmieścić elementy systemu oczyszczalni.
3 System wraz z drenażem może zajmować nawet 90 m2, w zależności od ilości odprowadzanych ścieków
4 Oczyszczalnia może zajmować od 8 -10 m2
5 Powierzchnia pod wykop z drenażem oraz podzespoły oczyszczalni zależy od ilości domowników, przy założeniu, że będą to 4 osoby, około 15 m2
6 Wymagania glebowe nie mają wtedy znaczenia, ale wymagane jest Pozwolenie Wodnoprawne
Lokalizacja i Zalecenia
Lokalizacja prywatnej oczyszczalni ścieków jest ściśle określona w przepisach prawa. Aktem, który zawiera takie wytyczne jest m. in. Prawo Wodne. Opisano w nim dopuszczalne odległości oczyszczalni od wybranych miejsc.
Należy zachować minimalne odległości posadowienia zbiornika, które zawarto w tabeli:
| Wyszczególnione obszary | Element przydomowej oczyszczalni ścieków | Minimalne odległości [m] |
|---|---|---|
| Studnia wody pitnej | Korpus zbiornika na nieczystości ciekłe | 15 |
| Instalacji rozsączania wody w gruncie | 30 | |
| Budynek jednorodzinny, rekreacyjny lub o zabudowie zagrodowej* | Zbiornik na nieczystości ciekłe | 5 |
| Pozostałe budynki | 15 | |
Zalecenia dotyczące lokalizacji zbiornika w odpowiedniej odległości od roślinności wynikają z podejścia zdroworozsądkowego. System korzeniowy mógłby uszkodzić w dalszej perspektywie elementy oczyszczalni. Oprócz tego korzenie utrudniają prace związane z posadowieniem i konserwacją instalacji. Niekorzystne jest umieszczanie zbiornika w zagłębieniach terenu, z uwagi na możliwość zalewania przez wody opadowe. W rezultacie może to powodować wypływanie ścieków.
Planując budowę oczyszczalni warto zwrócić uwagę na obszar strefy przymarzania. Jeżeli przyłącze powstanie w tej strefie, zaleca się zastosowanie średnicy DN160 rury kanalizacyjnych oraz możliwe ograniczenia długości rur. Pozwoli to zminimalizować ryzyko powstawania zatorów w rurach pod wpływem niskiej temperatury. W przypadku gdy przyłącze musi być dłuższe, należy zastosować większy spadek rury lub wykorzystać ocieplenie.
Podsumowanie
Przestrzeganie przepisów i zasad BHP w oczyszczalniach ścieków jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Stosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej, regularne szkolenia oraz dbałość o higienę pracy to fundamenty bezpiecznego środowiska pracy.
[1] Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 27 stycznia 1994 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu środków chemicznych do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków (DzU nr 21, poz.
[2] Ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (DzU nr 234, poz.
[3] Rozporządzenie Rady Ministrów z 3 stycznia 2012 r. w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności (DzU z 2012 r., poz.
[4] Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 1 października 1993 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w oczyszczalniach ścieków (DzU nr 96, poz.
tags: #środki #ochrony #indywidualnej #oczyszczalnia #ścieków #przepisy
