Starożytny Rzym: Zaopatrzenie w Wodę i Kultura Łaźni
- Szczegóły
Gdy myślimy o miastach starożytnego Rzymu od razu stają nam przed oczyma monumentalne akwedukty doprowadzające do nich wodę oraz rozwinięte systemy kanalizacyjne.
Akwedukty - Inżynieryjne Osiągnięcie Rzymian
Akwedukty dostarczające wodę do Wiecznego Miasta to jedno z najbardziej znanych osiągnięć budowniczych starożytnego Rzymu.
To właśnie Rzymianie upowszechnili budowę akweduktów (łac. aquaeductus) - rurociągów doprowadzających wodę przy wykorzystaniu wyłącznie siły ciążenia ziemskiego (bez pomp i innych urządzeń wymagających zasilania) z odległych źródeł do miast.
Wymagało to utrzymania ciągłości spadku, dlatego starożytne akwedukty wykonywano z imponującą dokładnością.
Spadek w rzymskich akweduktach wynosił 1,5÷3 m na kilometr, a długość niektórych linii przekraczała 100 km.
Przeczytaj także: Gdzie kupić wodę destylowaną?
Wyznaczaniem trasy wodociągu zajmował się inspektor wojskowy, który rozpoczynając pracę, szukał przede wszystkim źródeł, zapewniających odpowiednią wydajność, a woda z nich miała dobry smak i przejrzystość.
Warto wiedzieć, że pierwszym akweduktem rzymskim był zbudowany w 312 p.n.e. dość krótki (16 km) akwedukt Aqua Appia.
Prowadził on wodę ze Wzgórz Albańskich.
Następny nazywał się Anio Ventus, został zbudowany w 272 roku p.n.e. i miał już 63,5 km długości.
Do samego miasta Rzymu na początku naszej ery docierało 11 akweduktów o łącznej długości 420 km.
Przeczytaj także: Inwestycje w Jakość Wody w Proszówkach
Dostarczały one milion (!) metrów sześciennych wody na dobę dla około miliona mieszkańców.
Gdy dzisiaj myślimy o akweduktach - to przychodzą nam na myśl głównie mosty arkadowe, którymi ciągi wodne przekraczały szerokie i niezbyt głębokie doliny.
Budowano je, żeby na całej długości zachować ten sam spadek (kilkadziesiąt centymetrów na kilometr).
Woda w akweduktach płynęła bowiem wyłącznie pod wpływem siły ciężkości, w otwartych korytach, mając stale styczność z powietrzem, ale stale pod dachem, żeby nie wpadały do niej zanieczyszczenia.
Mosty arkadowe akweduktów są piękne, ale o wiele częściej (czego jednak nie widać) akwedukt musiał przebiegać w tunelach wykopanych pod ziemią.
Przeczytaj także: Woda mineralna Józef: Zalety
Kanał wodny w tunelu to nie była rura, tylko koryto o szerokości 70 cm i głębokości 1,5 m osłonięte kamiennym stropem.
Większa część akweduktów przebiegała właśnie w tunelach.
Ze wspomnianych 420 km akweduktów rzymskich tylko 47 km przebiegało na powierzchni ziemi, reszta to były tunele.
Anio Novus: Zagadka Rozwiązana
Naukowcy z Uniwersytetu Illinois w Urbana-Champaign rozwiązali zagadkę jednego z nich.
Na podstawie badań osadów wapiennych ustalili, ile wody dostarczał do Rzymu akwedukt Anio Novus.
Akwedukt Anio Novus dostarczał wodę do Rzymu przez setki lat.
Liczył sobie 87 kilometrów i pobierał wodę z rzeki Aniene w Apeninach.
Jego budowę rozpoczęto w czasach cesarza Kaliguli w 38 roku, zakończono za rządów Klaudiusza w roku 52.
Badacze z Illinois przeanalizowali układ warstw osadowych skał trawertynowych, które utworzyły się w płynącej wodzie, i policzyli, że akweduktem płynęło około 1,4 metra sześciennego wody na sekundę.
W tym tempie akwedukt dostarczał miastu przez sekundę ilość wody wystarczającą na 3-godzinny prysznic lub 7 przeciętnych kąpieli w wannie - mówi pierwszy autor pracy, profesor geologii i mikrobiologii, Bruce Fouke z UI.
Osady trawertynu, badane w rejonie Roma Vecchia, gdzie Anio Novus jest najlepiej zachowany, wskazują, że akwedukt był praktycznie zawsze pełen wody, gromadzące się osady ograniczały jednak jej przepływ.
Dlatego najnowszy wynik pokazuje mniejszy przepływ, niż wcześniej myślano.
Osady ograniczały go nawet o 25 procent.
Badacze ujawnili przy okazji prawdopodobne starożytne oszustwa.
Poprzednie szacunki opierały się na relacjach z 97 roku, zawartych przez komisarza Rzymu do spraw zaopatrzenia w wodę, Sextusa Juliusa Frontinusa, w tekście „De Aquis”.
Mamy wrażenie, że te dane nie są wiarygodne, nie istniały wtedy dokładne metody pomiaru przepływu wody- podkreśla Fouke.
W danych Frontinusa jest wiele nieścisłości, które on sam tłumaczy nie tylko błędami pomiaru, ale i przypadkami kradzieży wody, wreszcie przypadkami oszustwa w samym urzędzie gospodarki wodą- dodaje.
Materiały i Techniki Budowy
Woda była prowadzona w rurach ceramicznych lub ołowianych.
Rury mogły być prowadzone pod ziemią oraz nad ziemią w ceglanej konstrukcji, dwu- lub trzykondygnacyjnej.
Budowa wodociągów pod ziemią umożliwiała ochronę stałej dostawy wody przed armią przeciwnika oraz zabezpieczenie czystej i zdatnej wody do picia przed wszelkimi zanieczyszczeniami.
Pilnowano, aby woda wypełniała rurę tylko w połowie, ewentualnie w dwóch trzecich jej średnicy.
Podziemne akwedukty bywały oznakowane za pomocą specjalnych słupów - niewielkich znaczników wykonanych z kamienia i umieszczonych bezpośrednio w ziemi.
Spełniały one dwa zadania.
Po pierwsze, wskazywały trasę przebiegu wodociągów, co było szczególnie przydatne dla służb odpowiedzialnych za ich naprawę i konserwację.
Po drugie wyznaczały granicę między prywatnymi gruntami, a trasą przebiegu akweduktu.
Przekraczanie tej granicy było zabronione.
Dostęp do Wody i Jej Wykorzystanie
Woda bieżąca, która była dostarczana przez akwedukty rzymskie była bardzo pożądana.
Często jednak nie wszyscy mieli możliwość pobierania wody bezpośrednio z akweduktu i musieli udawać się m.in.
Sekstus Juliusz Frontyn - rzymski inżynier i namiestnik Brytanii w I wieku n.e. - wspomina o tzw. „przedziurawianiu” akweduktu.
Frontyn wspomina, że odkrył pod chodnikami rozległe sieci ołowianych rur, któe prowadziły wodę do prywatnych ziem.
Wielu majętnych właścicieli ziem przekupywało władze, aby móc pociągnąć od akweduktu dodatkowe rury do swoich gospodarstw.
Akwedukty działały na zasadzie grawitacji - woda płynęła ze źródła kanałami najpierw do zbiorników osadowych, potem do wież rozdziałów (castellum divisorium), stamtąd już rurami trafiała do publicznych fontann, ubikacji i łaźni oraz prywatnych domów.
Najlepszą wodę w Rzymie doprowadzał Aqua Marcia (93 kilometry), najgorszą, nadającą się tylko do podlewania ogródków, wybudowany w 2 roku p.n.e. Aqua Alsietina.
Kontrowersje wokół ołowianych rur
Teoria, według której do upadku starożytnego Rzymu przyczyniły się ołowiane rury wykorzystywane w monumentalnych akweduktach cieszy się niesłabnącą popularnością.
Ołowica miała skutecznie osłabiać mieszkańców Wiecznego Miasta i innych ośrodków imperium.
Pod względem praktycznym miał rację, choć badaczka rzymskich akweduktów Brigitte Cech twierdzi, że przesadził, mówiąc, iż akwedukty doprowadzały dziennie 992 miliony litrów wody do Rzymu.
tags: #rzym #starożytny #zaopatrzenie #w #wodę
