Stężenie białek i mocznika przed i po filtracji – porównanie
- Szczegóły
Stężenie mocznika (BUN - Blood Urea Nitrogen) to ważny parametr laboratoryjny oceniający funkcję nerek oraz metabolizm białek. Mocznik jest końcowym produktem przemian białkowych, syntetyzowanym w wątrobie i wydalany głównie przez nerki.
Prawidłowe stężenie mocznika
Prawidłowe stężenie mocznika we krwi wynosi 2,5-6,4 mmol/l (15-39 mg/dl). Podwyższone wartości (azotemia) mogą wskazywać na upośledzenie funkcji nerek, odwodnienie, krwawienie z przewodu pokarmowego, nadmierny katabolizm białek lub zwiększoną podaż białka w diecie. Obniżone stężenie obserwuje się w ciąży, niedożywieniu, niewydolności wątroby czy zespole SIADH.
Interpretacja stężenia mocznika
Interpretacja stężenia mocznika powinna być prowadzona w połączeniu z innymi parametrami nerkowym, zwłaszcza kreatyniną i eGFR. Stosunek mocznika do kreatyniny (w jednostkach konwencjonalnych) stanowi dodatkowy wskaźnik diagnostyczny - wartości >20:1 sugerują przednerkowe przyczyny azotemii, a <10:1 mogą wskazywać na przyczyny pozanerkowe lub ostrą martwicę cewek nerkowych. Stężenie mocznika jest rutynowo oznaczane w panelu badań biochemicznych, stanowiąc istotny element oceny funkcji nerek oraz stanu metabolicznego pacjenta.
Badanie stężenia mocznika
Badanie stężenia mocznika polega na jednorazowym pobraniu krwi z żyły łokciowej. Materiałem do badania jest surowica. Pacjent powinien być co najmniej przez osiem godzin na czczo.
Wyniki badań mocznika powinny być interpretowane w oparciu o normy. Są one podawane orientacyjnie, nie mogą być zatem podstawą diagnozy. Każde laboratorium ustala swoje granice norm, dlatego parametry mogą się nieznacznie od siebie różnić. Oznaczając mocznik w surowicy krwi należy również oznaczyć amoniak i kreatyninę oraz wykonać badanie ultrasonograficzne nerek. Dopiero po zinterpretowaniu tych wszystkich wyników możliwe jest ustalenie przyczyny nieprawidłowego stężenia mocznika we krwi.
Przeczytaj także: Zanieczyszczenie rzeki Brynicy przed oczyszczalnią
Przyczyny podwyższonego stężenia mocznika
Przyczyną wysokiego poziomu mocznika może być: odwodnienie, oparzenia, upośledzenie wydalnicze nerek, krwawienie do przewodu pokarmowego, niewydolność nerek, pozanerkowa niewydolność nerek (np. zwężenie moczowodów), nowotwory, urazy, duża zawartość białka w diecie, katabolizm w przypadku chemioterapii, nadczynności tarczycy i przyjmowania glikokortykosteroidów.
Wysokie stężenie mocznika występuje zazwyczaj podczas skąpomoczu lub też bezmoczu (wysokiemu stężeniu towarzyszy także krew w moczu, ból podczas oddawania moczu, przemęczenie i problemy ze snem, podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, drętwienie kończyn, świąd skóry oraz skurcze mięśni).
Przyczyny obniżonego stężenia mocznika
Przyczyną niskiego stężenia może być również poliuria, czyli schorzenie charakteryzujące się wzmożonym wydalaniem moczu (ponad 2,5-3l na dobę). Niski poziom może ponadto wskazywać na uszkodzenie nerek.
Niskie stężenie mocznika we krwi może być objawem stosowania diety z niską zawartością białka. Taki stan charakteryzuje osoby niedożywione, z zaburzeniem wchłaniania oraz osoby chore.
Kreatynina jako wskaźnik funkcji nerek
Pomiar stężenia kreatyniny w surowicy jest najczęściej wykorzystywanym wskaźnikiem czynności nerek ze względu na łatwość wykonania, dostępność oraz niskie koszty tego badania.
Przeczytaj także: Normy WHO, UE i Polski dla ozonu
Klirens kreatyniny to badanie, którego celem jest określenie zdolności filtracji nerkowej, czyli zdolności nerek do wydalania kreatyniny wraz z moczem w określonym czasie. Niewłaściwy poziom kreatyniny zwykle jednoznacznie wskazuje na choroby nerek, dlatego jest to podstawowe badanie, które wykonuje się przy podejrzeniu ich dysfunkcji.
Norma kreatyniny
Norma dla kreatyniny to 0,6-1,3 mg/dl. Stężenie kreatyniny we krwi jest uzależnione głównie od masy mięśniowej, płci (u mężczyzn jest wyższe niż u kobiet), a także od innych czynników, jak np. od ilości spożywanego mięsa (jeśli pacjent je dużo mięsa, może mieć wyższy poziom kreatyniny).
Przyczyny wysokiego stężenia kreatyniny
Zwiększone stężenie kreatyniny w surowicy krwi wskazuje na pogorszenie czynności nerek. Może ono mieć charakter ostry i przejściowy (ostra niewydolność nerek) lub może być trwałe (przewlekła niewydolność nerek).
Sposoby na obniżenie stężenia mocznika we krwi
Jednym ze sposób na obniżenie poziomu mocznika we krwi jest prowadzenie dializy. Zabieg ten polega między innymi na usunięciu azot mocznikowy z organizmu pacjenta. Chociaż jest to bardzo skuteczny sposób zalicza się go do leczenia objawowego.
Kolejnym ze sposobów na obniżenie poziomu mocznika we krwi jest dieta niskobiałkowa, ale nie może ona zawierać mniej niż 20 g białka na dobę, bo inaczej mogłaby nie dostarczyć odpowiedniej ilości aminokwasów w ciągu doby. Przyjmuje się ograniczenie białka do 0,6-0,7 g/ kg masy ciała na dobę. Produktami, które cechują się niską zawartością białka to chociażby: dżem, marmolada, łagodne sosy, masło, makarony z mąki niskobiałkowej, pieczywo niskobiałkowe, kisiel oraz ziemniaki.
Przeczytaj także: Stężenie substancji w wodzie destylowanej
Wpływ leków na stężenie mocznika i kreatyniny
Produkt leczniczy Biodacyna zawierający amikacynę disiarczan wymaga ścisłego monitorowania ze względu na ryzyko ototoksyczności i nefrotoksyczności, zwłaszcza przy stosowaniu pozajelitowym dłużej niż 14 dni. U pacjentów z niewydolnością nerek konieczna jest ocena i regularne monitorowanie czynności nerek (m.in. klirens kreatyniny, stężenie kreatyniny i BUN) oraz dostosowanie dawkowania, aby zapobiec kumulacji leku.
Przedawkowanie gentamycyny, aminoglikozydowego antybiotyku, niesie ryzyko poważnych powikłań, w tym nieodwracalnej ototoksyczności objawiającej się uszkodzeniem słuchu i narządu równowagi, przemijającej nefrotoksyczności z pogorszeniem czynności nerek oraz przemijającej blokady nerwowo-mięśniowej. Nefrotoksyczność manifestuje się zmniejszeniem diurezy oraz wzrostem stężenia mocznika i kreatyniny w surowicy.
Badania metaboliczne
Badania metaboliczne to szeroka grupa analiz laboratoryjnych, mających na celu ocenę przemiany materii oraz funkcjonowania narządów i układów biorących w niej udział, w tym m.in. trzustki, wątroby, nerek, tarczycy. Nie istnieje jedno uniwersalne badanie „metabolizmu”, dlatego stosuje się zestaw badań oceniających różne aspekty procesów metabolicznych. Razem tworzą one tzw. profile metaboliczne.
Przykłady badań metabolicznych
- Glukoza na czczo
- Test tolerancji glukozy (OGTT)
- Insulina
- Hemoglobina glikowana (HbA1c)
- Lipidogram
- Próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, GGT)
- Stężenie kreatyniny i mocznika
- TSH, FT3, FT4
- Kortyzol
- CRP, OB
- Kwas moczowy
- Badanie ogólne moczu
Przykłady kliniczne
Starszy rhodesian ridgeback z wielomoczem i nadmiernym pragnieniem: Stężenie mocznika wynosiło 15 mg/dl (wartości referencyjne - 7-27 mg/dl), kreatyniny 1,5 mg/dl (wartości referencyjne - 0,4-1,8 mg/ /dl), a ciężar właściwy 1,005. Szybkość filtracji kłębuszkowej została zbadana na podstawie klirensu joheksolu, który wynosił 1,635 ml/ /kg m.c./min. Oznacza to 70-procentowy spadek w stosunku do spodziewanej wartości 5,48 ml/kg m.c./ /min i wskazuje na pierwsze stadium przewlekłej choroby nerek według klasyfikacji IRIS.
Starszy pies z wielomoczem i nadmiernym pragnieniem oraz kamicą pęcherza moczowego: Stężenie mocznika wynosiło 12 mg/dl, stężenie kreatyniny 1 mg/ /dl, a ciężar właściwy moczu 1,018.
Tabela: Wartości referencyjne mocznika i kreatyniny
| Parametr | Wartości referencyjne |
|---|---|
| Mocznik (BUN) | 15-39 mg/dl (2,5-6,4 mmol/l) |
| Azot mocznika (BUN) | 7 - 18 mg/dl |
| Kreatynina | 0,6-1,3 mg/dl |
tags: #stężenie #białek #i #mocznika #przed #i
