Pasywne Oczyszczalnie Ścieków: Opinie, Wady i Zalety

Szczegóły: Opublikowano: 13. December 2025

Wszystkie osoby budujące domy są zobowiązane do wykonania wszelkich formalności związanych z gospodarką wodno-kanalizacyjną. Jedną z najważniejszych kwestii w tej dziedzinie jest odprowadzanie ścieków komunalnych. W miastach oraz na terenach o zwartej zabudowie wystarczy podpiąć budynek pod sieć kanalizacyjną, jednak w miejscach o niskim wskaźniku gęstości zaludnienia zastosowanie takiego rozwiązania jest nieopłacalne. Mieszkańcom takich terenów pozostaje budowa szamba lub instalacja oczyszczalni ścieków. Zanim jednak zdecydujecie się na instalację przydomowej oczyszczalni ścieków, warto poznać wszystkie dostępne rozwiązania. Pomoże Wam to w wyborze odpowiedniego modelu, który będzie idealnie dopasowany do waszych potrzeb i możliwości.

Rozwiązanie to - jak każde inne - ma wiele zalet, jednak nie jest też wolne od wad. Chcąc ocenić wady i zalety przydomowych oczyszczalni ścieków warto znaleźć punkt odniesienia. W tym przypadku nie ma dużego wyboru i alternatywą staje się tradycyjne szambo. Szambo stanowi szczelny, bezodpływowy zbiornik na nieczystości. Może on zostać wykonany z betonu lub żelbetu (obecnie najczęściej w formie prefabrykatu) lub też materiałów sztucznych. Zasadniczą cechą szamba jest to, że jest ono jedynie zbiornikiem na nieczystości, bez możliwości ich utylizacji. Przydomowa oczyszczalnia ścieków nie jest jedynie zbiornikiem na nieczystości. To instalacja pozwalająca również zutylizować zgromadzone nieczystości.

Rodzaje Przydomowych Oczyszczalni Ścieków

Rozróżnia się m.in. oczyszczalnie biologiczno-chemiczne, przeznaczone dla aglomeracji powyżej 100 tys. osób. Do wyboru jest kilka rodzajów oczyszczalni: z drenażem rozsączającym, filtrem piaskowym, filtrem gruntowo-roślinnym, osadem czynnym lub złożem biologicznym. Decyzja, który model wybrać wynika przede wszystkim z: - wielkości działki - niektóre rozwiązania wymagają znacznej powierzchni. Ponadto trzeba zachować odpowiednie odległości pomiędzy poszczególnymi elementami oczyszczalni oraz innymi obiektami na działce.

Oczyszczalnie Hydrofitowe

Oczyszczalnie hydrofitowe, znane również jako roślinne oczyszczalnie ścieków, są innowacyjnym i ekologicznym rozwiązaniem, które pozwala na oczyszczanie ścieków przy użyciu roślin wieloletnich związanych ze środowiskiem wodnym. Są one przyjazne dla środowiska, nie wymagają używania środków chemicznych i są znane ze swojej efektywności w oczyszczaniu wody do II klasy czystości. Hydrofitowe systemy oczyszczania, znane również jako hydrofitowe oczyszczalnie ścieków, są naturalnym i ekologicznym sposobem na utrzymanie czystości wody. Wykorzystują one zdolność roślin hydrofitowych do oczyszczania wody, symulując naturalne procesy, które zachodzą w środowisku wodnym. Hydrofitowe oczyszczalnie ścieków wykorzystują naturalne procesy, które zachodzą w przyrodzie, aby oczyścić wodę.

W domach, w których znajdują się oczyszczalnie hydrofitowe, wytworzone ścieki są transportowane do specjalnego osadnika, w którym odbywa się wstępny proces oczyszczania pozwalający usunąć wszystkie większe zanieczyszczenia mechaniczne oraz zawiesiny. Rośliny bezpośrednio nie oczyszczają ścieków, jednak stanowią istotny element umożliwiający poprawne funkcjonowanie całego systemu. Ich zadaniem jest spulchnianie złoża oraz dostarczanie tlenu. Wokół ich korzeni tworzą się strefy tlenowe, które są idealnymi warunkami do produkcji mikroorganizmów odpowiedzialnych za biologiczny rozkład ścieków. Należy jednak pamiętać, że rośliny wykorzystywane do oczyszczania ścieków muszą wyróżniać się odpowiednimi właściwościami naturalnego rozwoju na terenach, które są podmokłe i ubogie w ilość występującego tlenu. W złożu biologicznym znajdują się również strefy beztlenowe. Ich obecność sprzyja procesom nitryfikacji i denitryfikacji.

Przeczytaj także: Zasady działania pasywnych oczyszczalni

Oczyszczalnia hydrofitowa z filtrem gruntowo-korzeniowym jest jednym z najbardziej popularnych typów hydrofitowych oczyszczalni ścieków. W tym systemie, podczyszczone ścieki są transportowane do filtra gruntowo-korzeniowego. Filtr gruntowo-korzeniowy działa na prostej zasadzie: korzenie roślin przerastają złoże i zapewniają dopływ tlenu do jego głębszych warstw. Oczyszczalnia hydrofitowa z fitoreaktorem to innowacyjne rozwiązanie, które wykorzystuje różnorodność organizmów wodnych do oczyszczania wody.

Rośliny odgrywają zasadniczą rolę w procesie oczyszczania ścieków w hydrofitowych oczyszczalniach. Przy odpowiednim doborze roślin i odpowiedniej konstrukcji, mogą one skutecznie przetwarzać ścieki w czystą wodę.

Oczyszczalnie z Drenażem Rozsączającym

Przed lub wokół domu zakopuje się rury drenażowe, do których wpływają podczyszczone wstępnie ścieki. Łączna długość rur, na przykład dla 4-osobowej rodziny, to minimum 50 m. Rury drenażowe układa się na warstwie żwiru, a od góry przykrywa geowłókniną. Na końcu rur wykonuje się wywiewki, wychodzące ponad poziom gruntu, które dostarczają tlen, niezbędny do biochemicznych procesów rozkładu.

Zalety: To najtańsze i najbardziej popularne rozwiązanie ze wszystkich oczyszczalni. Drenaż jest odporny na nieregularny dopływ ścieków i działa bezobsługowo.
Wady: Wymagana jest duża powierzchnia działki.

Filtr Piaskowy

Dno powierzchni przeznaczonej pod filtr wykłada się grubą folią, więc złoże jest całkowicie odizolowane od otoczenia. Ścieki przepływając przez warstwę piasku oczyszczają się i przez drenaż zbierający odprowadzane są do wód powierzchniowych lub do gruntu - poniżej warstwy nieprzepuszczalnej.

Zalety: Nieregularny dopływ ścieków nie ma wpływu na właściwe działanie filtra. Oczyszczoną wodę można również używać do podlewania roślin ozdobnych.
Wady: Wymagana jest jak w drenażu rozsączającym duża powierzchnia działki (około 80 m² dla 4-osobowej rodziny).

Filtr Gruntowo-Roślinny

Zbudowany jest podobnie do filtra piaskowego, ale jego powierzchnię obsadza się roślinami bagiennymi, na przykład trzciną pospolitą, pałką wodną, kosaćcem żółtym, turzycą. Biorą one udział w procesie biodegradacji ścieków, gdyż ich korzenie przerastają glebę nawet do głębokości 1,2 m. Spotykane są także oczyszczalnie z roślinnymi złożami hydroponicznymi - zajmują mniej miejsca niż trzcinowiska i mogą być stosowane przy wysokim poziomie wód gruntowych.

Przeczytaj także: Pasywne oczyszczalnie: zasady działania i korzyści

Zalety: To bardzo skuteczny sposób oczyszczania ścieków, chociaż przy niskiej temperaturze efekt może się nieco pogorszyć. Taka przydomowa oczyszczalnia może stać się ozdobą ogrodu, dość łatwo też ją rozbudować w razie konieczności.
Wady: Wymagana jest duża powierzchnia działki.

Oczyszczalnie ze Złożem Biologicznym

Zbiornik może być wypełniony złożem biologicznym, to znaczy specjalnie dobranym materiałem filtracyjnym (tłuczeń, żwir), na którym rozwijają się mikroorganizmy albo cieczą, w której znajduje się osad czyny, czyli wyselekcjonowane szczepy bakterii rozkładające ścieki. Aby procesy oczyszczania zachodziły prawidłowo osad i złoże powinny być napowietrzane.

Zalety: Można je zamontować na stosunkowo małej powierzchni działki (około 8 m² dla gospodarstwa 4-osobowego). Wszystkie procesy zachodzą w szczelnym zbiorniku, więc można go umieścić tuż przy domu.
Wady: Są znacznie droższe od drenażu rozsączającego.

Zalety Przydomowych Oczyszczalni Ścieków

Podsumowując można zatem stwierdzić, że przydomowe oczyszczalnie ścieków posiadają znacznie więcej zalet, niż wad. Często jednak na minusy warto spojrzeć w dalszej perspektywie. Okazuje się bowiem, że wyższe koszty budowy mogą się szybko zwrócić, w wyniku znacznie niższych kosztów eksploatacji. W ciągu roku oszczędności mogą bowiem sięgać od kilkuset do nawet kilku tysięcy złotych - w zależności od wielkości i typu zastosowanej oczyszczalni.

Oczyszczalnie hydrofitowe to rozwiązanie, które posiada wiele istotnych atrybutów oraz funkcji wpływających na komfort korzystania z nich. Oczyszczalnia hydrofitowa wymaga niewiele zaangażowania domowników, generuje niskie koszty eksploatacji oraz charakteryzuje się dużą elastycznością na zmiany ilościowe i jakościowe ścieków.

Oczyszczalnie są mniej kłopotliwe w użytkowaniu od szamba. Co prawda budowa przydomowej oczyszczalni ścieków jest droższa niż szambo, ale koszt eksploatacji jest niższy. Inną zaletą przydomowej oczyszczalni ścieków jest to, że jest ona bardziej ekologiczna, bo ścieki oczyszczane są na miejscu, a część z nich można ponownie wykorzystać do podlewania ogrodu.

Do zalet przydomowych oczyszczalni należą:

Przeczytaj także: Przydomowe oczyszczalnie ścieków Zawiercie

długi czas działania - szacowany jest on nawet na kilkadziesiąt lat.
możliwość obniżenia kosztów montażu - wiele firm sprzedających oczyszczalnie oferuje kompleksową usługę, obejmującą wykonanie projektu, wszystkich prac instalacyjnych, a czasami też pomoc w przeglądach eksploatacyjnych. Niektóre oczyszczalnie, zwłaszcza te z drenażem rozsączającym można zbudować samodzielnie.
czystsze środowisko - przydomowe oczyszczalnie buduje się na terenach, gdzie nie ma zbiorczej kanalizacji ściekowej. Zastępują szamba (bardzo często nieszczelne), co zdecydowanie poprawia czystość wód w okolicy. Poza tym neutralizują one tak bardzo uciążliwe dla środowiska fosforany (między innymi z proszków do prania), które przyczyniają się do nadmiernego rozwoju glonów oraz śnięcia ryb w rzekach i jeziorach.
naturalny proces - w przydomowych oczyszczalniach ścieków wykorzystywane są naturalne procesy biochemiczne, zachodzące w przyrodzie. Ważną dodatkową zaletą oczyszczalni z filtrem gruntowo-roślinnym jest wykształcanie ekosystemu, zapewniającego schronienie dla ptaków, płazów i owadów związanych ze środowiskiem wodnym.
bez energii - większość przydomowych oczyszczalni nie wymaga podłączenia do energii elektrycznej.

Wady i Ograniczenia

Chociaż wybudowanie szamba kosztuje mniej niż przydomowej oczyszczalnia ścieków, to jego eksploatacja jest droższa i bardziej kłopotliwa. Koszt preparatów bakteryjno-enzymatycznych, które uzupełnia się w oczyszczalni poprzez wsypanie do sedesu, to wydatek z reguły od 20 do 100 zł rocznie. Cena zależy od producenta i wielkości opakowania. Większe dawki zaleca się stosować, gdy na przykład w domu do czyszczenia urządzeń sanitarnych wykorzystywane są środki chemiczne z chlorem, albo któryś z domowników przyjmuje przez dłuższy czas antybiotyki.

Należy jednak wspomnieć, że na oczyszczalnię można się zdecydować tylko wtedy, gdy jest dopuszczona w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a jeśli takiego planu nie przyjęto - w decyzji o warunkach zabudowy. Drugim wymogiem przy budowie przydomowej oczyszczalni ścieków jest posiadanie odpowiednio dużej działki, bo oczyszczalnię można wybudować nie bliżej niż 30 m od studni.

Oczyszczalni z drenażem rozsączającym lepiej nie wykonywać na gruntach gliniastych o bardzo słabej przepuszczalności, bo ich działanie będzie nieskuteczne. Ponadto działka musi być duża, bo instalacja zajmuje aż ok. 100 m2 (w przypadku 4-osobowej rodziny). Dodatkowo na tym terenie oraz w odległości 3 m wokół niego można uprawiać tylko płytko korzeniącą się roślinność.

Proces oczyszczania w tych systemach wymaga doprowadzenia energii elektrycznej koniecznej do zasilania pomp i napowietrzaczy, a zainstalowane urządzenia mechaniczne wpływają na większą ich awaryjność. W porównaniu z systemem drenażu rozsączającego zajmują dwa razy mniejszą powierzchnię, ale bywają awaryjne, zwłaszcza przy nierównomiernym dopływie ścieków - w zimie, podczas dłuższej przerwy w dostawie ścieków spowodowanej wyjazdem, złoże może zamarznąć.

Przepisy Prawne Dotyczące Budowy Przydomowej Oczyszczalni Ścieków

Osadnik gnilny może być usytuowany w bezpośrednim sąsiedztwie budynku, pod warunkiem wyprowadzenia odpowietrzenia przez instalację kanalizacyjną co najmniej 0,6 m powyżej górnej krawędzi okien i drzwi zewnętrznych w tym budynku. W przeciwnym razie odległość osadnika od budynku musi wynosić min. 5 m.

Jeśli przydomowa oczyszczalnia ścieków będzie budowana w ramach jednego przedsięwzięcia inwestycyjnego z domem, to w dokumentacji projektowej powinien również znaleźć się projekt oczyszczalni oraz jej lokalizacja na planie zagospodarowania działki. Jeśli zdecydujemy się na budowę oczyszczalni później, jako niezależnej inwestycji, wówczas będą obowiązywały przepisy, zgodnie z którymi budowa oczyszczalni o wydajności mniejszej niż 7,5 m3 na dobę wymaga jedynie zgłoszenia zamiaru jej wykonania w starostwie powiatowym, a po upływie 30 dni i nie później niż po upływie dwóch lat - rozpoczęcia jej realizacji. Do zgłoszenia trzeba dołączyć szkice i rysunki, mapkę z lokalizacją, dokument stwierdzający prawo do dysponowania nieruchomością.

Optymalne warunki do budowy przydomowej oczyszczalni ścieków to grunt przepuszczalny o poziomie wód gruntowych poniżej 2 m.

Budowa szamba o pojemności do 10 m3 wymaga zgłoszenia w starostwie. Do prac można przystąpić, jeśli urząd w ciągu 21 dni od doręczenia mu zgłoszenia nie wyrazi sprzeciwu w formie decyzji. Pojemność szamba zależy od liczby domowników i ilości wody, którą zużywają oraz częstotliwości jego opróżniania. Każdy zbiornik powinien mieć wentylację z rury zakończonej wywiewką sięgającą co najmniej 0,5 m powyżej terenu.

Koszty Związane z Przydomowymi Oczyszczalniami Ścieków

W przypadku przydomowej oczyszczalni ścieków cena z montażem jest uzależniona od kilku czynników, przede wszystkim od rodzaju oczyszczalni oraz cennika wykonawcy. Najtańsze są wersje najmniej skomplikowane, niewymagające instalacji zaawansowanej technologii, czyli oczyszczalnie ścieków z drenażem. Jeśli chodzi o ten pierwszy typ, koszt samego osadnika, studzienki rozdzielającej i drenażu z kominkami, przy pojemności osadnika jednokomorowego z tworzywa sztucznego wynoszącej 2 m3, wyniesie około 3 tys. zł. Koszt usuwania osadów z osadnika gnilnego oraz koszt preparatów antybakteryjnych generują dodatkowe wydatki.

Minusem korzystania z szamba są wysokie koszty eksploatacji, bowiem jednorazowe jego opróżnienie to koszt w zależności od regionu od 150 do 280 zł. Aby ułatwić wywóz nieczystości warto szambo wyposażyć w stałe przyłącze do usuwania ścieków. Podłączenie można wykonać bez względu na rodzaj zbiornika, jednak z uwagi na ograniczoną wydajność pomp wozów asenizacyjnych musi się znajdować niedaleko (kilka metrów) od ogrodzenia. Rurę można wyprowadzić przez ogrodzenie i zakończyć szybkozłączką od strony ulicy. Koszt roczny wywozu szamba zależy od częstotliwości jego opróżniania. Przy założeniu, że czteroosobowa rodzina produkuje około 600 litrów ścieków dziennie, szambo o pojemności 10 m³ wymaga opróżniania co około 17 dni.

Dofinansowania

W niektórych województwach można liczyć na dotację na przydomową oczyszczalnię ścieków. Dofinansowanie obejmuje koszty kwalifikowane, do których zalicza się przygotowanie terenu, zakup i montaż urządzeń czy rozruch instalacji.

Na przykład na Śląsku istnieje program pozwalający na uzyskanie pewnych środków na pokrycie kosztów przydomowej oczyszczalni ścieków. Dofinansowanie realizowane jest w ramach pilotażu, który jest finansowany ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. WFOŚiGW w Katowicach realizuje program pilotażowy „Przydomowa oczyszczalnia”. Adresowany jest on do właścicieli i współwłaścicieli domów jednorodzinnych, które położone są na terenie województwa śląskiego. Dofinansowanie można uzyskać na obszarach, gdzie w ciągu najbliższych 5 lat od wystąpienia z wnioskiem nie będzie zbudowana sieć kanalizacyjna. Dotacja wynosi w takim przypadku do 50 proc. kosztów kwalifikowanych budowy przydomowej oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,5 m3/dobę.

W wielu gminach da się je uzyskać. Pośrednikiem jest w tym przypadku samorząd. Planując budowę przydomowych oczyszczalni ścieków, warto sprawdzić, czy w danej gminie jest możliwość uzyskania środków na ten cel.

W Rzeszowie funkcjonuje program „Przyjazny dom”, z dotacjami na przydomowe oczyszczalnie ścieków w wysokości do 4500 zł i maksymalnie 30 proc. kosztów kwalifikowanych.

Podsumowanie

Decyzja o wyborze odpowiedniego systemu oczyszczania ścieków zależy od wielu czynników, takich jak warunki gruntowe, wielkość działki, dostępność dofinansowań oraz indywidualne preferencje. Przydomowe oczyszczalnie ścieków stanowią ekologiczną i ekonomiczną alternatywę dla tradycyjnych szamb, przyczyniając się do ochrony środowiska i obniżenia kosztów eksploatacji.

Tabela Porównawcza Typów Oczyszczalni

Typ Oczyszczalni	Zalety	Wady	Koszty Eksploatacji
Hydrofitowa	Ekologiczna, niskie koszty eksploatacji	Wymaga dużej powierzchni, może być awaryjna zimą	Niskie
Drenaż Rozsączający	Tania w budowie, odporna na nieregularny dopływ ścieków	Wymaga dużej powierzchni, nieskuteczna na gruntach gliniastych	Niskie
Filtr Piaskowy	Skuteczna w oczyszczaniu, możliwość użycia wody do podlewania	Wymaga dużej powierzchni, większe nakłady inwestycyjne	Średnie
Ze Złożem Biologicznym	Mała powierzchnia, możliwość montażu blisko domu	Droższa w budowie, wymaga energii elektrycznej	Wysokie

tags: #pasywna #oczyszczalnia #ścieków #opinie #wady #zalety