Odwrotna Stawka VAT: Kto Musi Stosować?

Szczegóły: Opublikowano: 04. October 2025

Często ustalenie prawidłowej stawki VAT na fakturze może być kłopotliwe dla wielu przedsiębiorców. Odwrotne obciążenie VAT to specyficzna sytuacja zgodnie, z którą do rozliczenia tego podatku zobligowany jest nie sprzedawca, ale nabywca. Reverse charge to po polsku mechanizm odwrotnego obciążenia VAT.

Kiedy Przedsiębiorca Może Się Spotkać z Odwrotnym Obciążeniem?

Najczęściej dochodzi do tego przy transakcjach z zagranicznymi kontrahentami. Kraj pochodzenia kontrahenta nie jest tu istotny. Z tym mechanizmem przedsiębiorca może się spotkać w przypadku transakcji z kontrahentami zagranicznymi. Nie ma tutaj znaczenia, czy kontrahent pochodzi z kraju członkowskiego Unii Europejskiej. Podsumowując mówimy tutaj o przypadkach, gdy dana czynność jest opodatkowana poza terytorium Polski.

Należy jednak wiedzieć, że z mechanizmem odwrotnego obciążenia można się również spotkać, kiedy dostarcza się towary na terenie Polski. Odnosi się to do specyficznej grupy towarów. Z procedurą odwrotnego obciążenie możemy spotkać się też w kontekście dostawy towarów na terenie Polski. W większości dotyczy to wyrobów ze stali oraz m.in. odpadów szklanych, surowców wtórnych z papieru, tektury, tworzyw sztucznych i gumy. Reverse charge to przeniesienie obowiązku rozliczenia podatku VAT ze sprzedawcy na nabywcę i dotyczy rozliczeń pomiędzy czynnymi podatnikami VAT, gdy dostawa nie jest objęta zwolnieniem.

Z odwrotnym obciążeniem VAT można się spotkać jednak wyłącznie w przypadku, gdy kontrahent to inny przedsiębiorca, a towar nie jest zwolniony z VAT ze względu na jego wykorzystywanie wyłącznie do działalności zwolnionej. Jeśli nabywcą jest osoba prywatna to do rozliczenia VAT zobligowany jest sprzedawca.

W chwili zastosowania odwrotnego obciążenie do rozliczeniu podatku VAT zobowiązany jest przedsiębiorca, który nabywa towar lub usługę. Przy takiej transakcji sprzedawca nie wykazuje podatku VAT na fakturze.

Przeczytaj także: Sterowniki i usterki ASUS K52J

Od 1 listopada 2019 roku odwrotne obciążenie w transakcjach krajowych zostało w dużym stopniu zastąpione przez mechanizm podzielonej płatności (MPP), określany również jako split payment. Aktualnie dostawy towarów i usług wrażliwych wskazanych w załączniku 15 do ustawy o VAT są objęte obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności, a odwrotne obciążenie nie jest już stosowane przy ich sprzedaży.

Nie oznacza to jednak, że odwrotne obciążenie zostało całkowicie wycofane. Przede wszystkim odwrotne obciążenie nadal funkcjonuje w transakcjach zagranicznych, czyli np. przy transakcjach sprzedaży towarów i usług zawieranych pomiędzy podatnikami VAT z różnych krajów Unii Europejskiej.

Co więcej, z odwrotnym obciążeniem w dalszym ciągu możemy się spotkać w odniesieniu do transakcji realizowanych na terenie Polski. Obecnie występuje ono również w obrocie krajowym i dotyczy dostawy gazu w systemie gazowym, dostawy energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym i świadczenia usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. Zgodnie z art. 145e ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług w okresie od 1 kwietnia 2023 roku do 31 grudnia 2026 roku w przypadku dostawy gazu w systemie gazowym, dostawy energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym i świadczenia usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, o których mowa w Ustawie z dnia 12 czerwca 2015 rokuj o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne będące nabywcą tego gazu, tej energii lub usługobiorcą tych uprawnień, jeżeli łącznie są spełnione następujące warunki:

w przypadku dostawy tego gazu lub tej energii - nabywcą jest podatnik zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4 jako podatnik VAT czynny, którego główna działalność w odniesieniu do nabywania gazu lub energii elektrycznej polega na ich odprzedaży i którego własne zużycie tych towarów jest nieznaczne;
w przypadku świadczenia tych usług - usługobiorcą jest podatnik zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4 jako podatnik VAT czynny;
dostawa tych towarów lub świadczenie tych usług są dokonywane w ramach transakcji zawartej bezpośrednio lub za pośrednictwem uprawnionego podmiotu na:
- giełdzie towarowej w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych,
- rynku regulowanym lub OTF w rozumieniu Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi;
dostawcą lub usługodawcą jest podatnik zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 albo art. 113a ust.

Odwrotne Obciążenie VAT - Co Zamieścić na Fakturze?

Oczywiście przedsiębiorca ma każdorazowo obowiązek wystawienia faktury dokumentującej konkretną transakcję. Dane wymagane na fakturze to przede wszystkim: pełne dane obu stron transakcji wraz z numerami NIP (w przypadku przedsiębiorców), numer faktury, data wystawienia i data dostawy towaru lub wykonania usługi, nazwa towaru lub usługi, ilość dostarczonych towarów/wykonanych usług, cena netto, stawka VAT, kwota VAT, cena brutto. Oczywiście możliwe jest również, że przepisy obligują do zamieszczenia na wystawianym dokumencie pewnych dodatkowych elementów. Tak jest właśnie w sytuacji, gdy VAT rozlicza nabywca. W takich przypadkach przedsiębiorcy muszą umieścić na fakturze adnotację „odwrotne obciążenie”.

W art. 106e ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT wskazano, że faktura powinna zawierać w przypadku dostawy towarów lub wykonania usługi, dla których obowiązanym do rozliczenia podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze jest nabywca towaru lub usługi - wyrazy „odwrotne obciążenie”. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami dotyczącymi stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia, przepis ten odnosi się głównie do transakcji zagranicznych, w których do rozliczenia podatku VAT zobligowany jest nabywca. W takiej sytuacji faktura nie zawiera stawki VAT ani kwoty podatku należnego, ponieważ obowiązek rozliczenia VAT spoczywa na nabywcy.

Przeczytaj także: Zastosowanie wężyków do filtra osmozy

W zakresie wystawiania faktur dokumentujących sprzedaż towarów lub usług objętych kilka lat temu mechanizmem odwrotnego obciążenia (z wycofanych już załączników do ustawy o VAT nr 11 i 14), sprzedawca, wystawiając fakturę, nie dodaje już na niej adnotacji „odwrotne obciążenie”, ponieważ te przepisy zostały wycofane. Aktualnie sprzedawca stosuje przepisy dotyczące obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności i na fakturze zamieszcza adnotację „mechanizm podzielonej płatności”, oczywiście przy spełnieniu odpowiednich warunków transakcji. Zgodnie z art. 106e ust.

Warto pamiętać, że zapis ten ma jedynie charakter informacyjny, a nie wiążący prawnie. Oznacza to, że nawet gdy sprzedawca nie umieści owej adnotacji na fakturze, nabywca musiał ponieść konsekwencje podatkowe, gdy ustawa nakazuje takie, a nie inne zasady opodatkowania. Reguła ta działa także w drugą stronę. W sytuacji, gdy sprzedawca doda na fakturze zapis „odwrotne obciążenie”, a ustawa nie przewiduje użycia tego mechanizmu wobec sprzedawanych towarów bądź usług, nabywca nie poniesie konsekwencji podatkowych.

W przypadku faktury z adnotacją „odwrotne obciążenie” odpowiedzialność za obliczenie i rozliczenie podatku spoczywa na nabywcy. Dodatkowo, w ewidencji zakupów VAT nabywca wykazuje zarówno kwotę podatku należnego, jak i - w przypadku prawa do odliczenia - VAT naliczony, co w efekcie może być neutralne podatkowo.

Odwrotne Obciążenie w Transakcjach Międzynarodowych

Zasada odwrotnego obciążenia najczęściej stosowana jest w kontekście transakcji z zagranicznymi kontrahentami. Odwrotne obciążenie to pojęcie, z którym spotykają się podatnicy podatku VAT, którzy świadczą usługi dla zagranicznych kontrahentów będących przedsiębiorcami. O ile w ramach usług świadczonych na terenie UE kwestia ta nie budzi większych wątpliwości, gdyż w każdym kraju członkowskim funkcjonuje podatek VAT, o tyle problematyczne może być prawidłowe rozliczenie i udokumentowanie transakcji objętej odwrotnym obciążeniem w kraju trzecim, w którym podatek VAT w ogóle nie występuje.

Analizowaną problematykę rozpatrzymy, opierając się na świadczeniu usług. Generalna zasada dotycząca miejsca świadczenia usług na rzecz innych podatników opisana w art. 28b ust. 1 ustawy VAT stanowi, że miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej. Taka treść przepisu oznacza, że usługa świadczona przez polskiego przedsiębiorcę dla innego przedsiębiorcy zagranicznego nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT w Polsce, lecz w kraju siedziby usługobiorcy zgodnie z tamtejszymi przepisami.

Przeczytaj także: Odwrócona osmoza: Twój przewodnik

Warto wskazać, że powyższa regulacja nie różnicuje sytuacji usługobiorców z krajów UE od sytuacji usługobiorców z krajów trzecich. W konsekwencji w obu przypadkach zastosowanie znajduje ta sama reguła określona w art. 28b ust. 1 ustawy VAT.

Przykładowo w sytuacji gdy podatnik z Polski świadczy usługę informatyczną dla kontrahenta z USA, którego siedziba znajduje się w Nowym Jorku, to również miejscem opodatkowania tego rodzaju usługi będzie USA.

Zasada, zgodnie z którą miejscem świadczenia i jednocześnie opodatkowania usługi jest kraj nabywcy, ma zastosowanie zarówno do kontrahentów mających siedzibę na terenie UE, jak i mających siedzibę w kraju trzecim.

Rozliczenie Podatku, Gdy w Kraju Trzecim Brak Podatku od Towarów i Usług

Wskazaliśmy już na ogólną regułę określającą miejsce opodatkowania w kraju usługobiorcy. Przechodząc do meritum problemu, należy rozważyć, co dzieje się w przypadku, gdy w kraju tym nie ma podatku VAT. Przykładowo z taką sytuacją mamy do czynienia w USA, gdzie nie występuje podatek VAT.

Należy zauważyć, że tego rodzaju okoliczność nie powoduje zmiany reguły podstawowej. Przede wszystkim nie oznacza to, że zasada odwrotnego obciążenia przestaje obowiązywać a usługodawca z Polski przejmuje obowiązek rozliczenia podatku należnego VAT.

Trzeba wyraźnie podkreślić, że żaden przepis ustawy VAT nie przewiduje tego rodzaju mechanizmu. Dodatkowo nie ma regulacji, która nakazuje polskiemu podatnikowi badać czy też weryfikować system podatkowy usługobiorcy, a w szczególności analizowania, czy występuje podatek VAT.

Nawet w sytuacji gdy w kraju usługobiorcy nie występuje podatek VAT, to nadal miejscem opodatkowania usługi jest kraj siedziby nabywcy usługi. W rezultacie obowiązek rozliczenia podatku należnego nadal nie spoczywa na polskim przedsiębiorcy będącym usługodawcą.

Dokumentowanie Usług Świadczonych na Rzecz Podatników z Krajów Trzecich

Kolejna ważna kwestia związana ze świadczeniem usług na rzecz podmiotów z krajów trzecich związana jest z prawidłowym udokumentowaniem tego rodzaju transakcji.

Pamiętajmy, że również w takim przypadku podatnik z Polski ma obowiązek wystawienia faktury. Zgodnie z art. 106a pkt 2 lit. b ustawy VAT przepisy dotyczące faktur stosuje się do dostawy towarów i świadczenia usług dokonywanych przez podatnika posiadającego na terytorium kraju siedzibę działalności gospodarczej w przypadku gdy miejscem świadczenia jest terytorium państwa trzeciego.

Zgodnie z art. 106e ust. 5 pkt 2 ustawy w przypadku, o którym mowa w art. 106a pkt 2 lit. b faktura może nie zawierać danych określonych w ust. 1 pkt 5 i 12-14. Zatem jeśli miejscem świadczenia dostawy towarów lub świadczenia usług jest terytorium państwa trzeciego, faktura może nie zawierać: numeru, za pomocą którego nabywca towarów lub usług jest zidentyfikowany na potrzeby podatku lub podatku od wartości dodanej, pod którym otrzymał on towary lub usługi; stawki podatku; sumy wartości sprzedaży netto z podziałem na sprzedaż objętą poszczególnymi stawkami podatku i sprzedaż zwolnioną od podatku; kwoty podatku od sumy wartości sprzedaży netto, z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku.

Co istotne w kontekście rozważań na temat odwrotnego obciążenia, w art. 106e ust. 1 pkt 18 ustawy VAT wskazano, że w przypadku dostawy towarów lub wykonania usługi, dla których obowiązanym do rozliczenia podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze jest nabywca towaru lub usługi - faktura powinna zawierać wyrazy „odwrotne obciążenie”.

W związku z powyższym pojawia się pytanie, czy w przypadku świadczenia usługi na rzecz kontrahenta z kraju trzeciego należy na fakturze umieszczać zapis „odwrotne obciążenie” (ang. reverse charge).

Zauważmy, że art. 106e ust. 1 pkt 18 ustawy posługuje się trzema zwrotami: „podatek”, „podatek od wartości dodanej” oraz „podatek o podobnych charakterze”.

Zgodnie z art. 2 pkt 11 ustawy VAT przez podatek od wartości dodanej rozumie się podatek od wartości dodanej nakładany na terytorium państwa członkowskiego, z wyjątkiem podatku od towarów i usług nakładanego tą ustawą. W interpretacji z 12 kwietnia 2017 roku (nr 1061-IPTPP2.4512.32.2017.3.KW) Dyrektor KIS wskazał, że skoro usługi są świadczone na rzecz podatników oraz dla usług nie przewidziano szczególnego miejsca świadczenia, to podlegają one opodatkowaniu - zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 28b ust. 1 ustawy - w kraju siedziby usługobiorcy, tj. w USA. Tym samym ww. usługi nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT w Polsce. Wobec powyższego w związku z tym, że przedmiotowe usługi nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w Polsce, to podatnik ma obowiązek wystawić fakturę za wykonaną usługę, która powinna zawierać wyrazy „odwrotne obciążenie”, dla kontrahentów mających siedzibę działalności gospodarczej poza Unią, niezależnie od stawki podatku obowiązującej w kraju usługobiorcy. Okoliczność, że nabywca nie rozlicza podatku należnego, ponieważ w jego kraju nie występuje podatek VAT, nie zwalnia polskiego podatnika z obowiązku wystawienia FV z adnotacją odwrotne obciążenie. Dodatkowo w zakresie stawki podatku podatnik powinien umieścić zwrot „NP”.

Świadczenie usług na rzecz przedsiębiorców z krajów spoza UE obliguje polskich podatników do wystawiania z tego tytułu faktury dokumentującej usługę z adnotacją „odwrotne obciążenie”.

Konkludując, wskazać należy, że okoliczność świadczenia usługi na rzecz podmiotu z kraju trzeciego nie zmienia ogólnej normy ustalania miejsca świadczenia określonej w art. 28b ust. 1 ustawy VAT. Na fakt ten nie wpływa okoliczność, że w kraju usługobiorcy nie funkcjonuje podatek od wartości dodanej.

Przykład 1

Przedsiębiorca z Polski będący czynnym podatnikiem VAT świadczy usługę informatyczną na rzecz innego przedsiębiorcy z USA. W systemie podatkowym USA nie ma podatku VAT, jednak mimo to zastosowanie znajdzie art. 28b ust. 1 ustawy VAT, wskazujący, że miejscem opodatkowania i miejscem świadczenia usługi jest terytorium USA. Zastosowanie znajdzie zasada odwrotnego obciążenia, która oznacza, że obowiązek rozliczenia podatku należnego zostaje przeniesiony na nabywcę. Z perspektywy polskiego podatnika nie jest istotne, że w USA nie ma podatku VAT, w związku z czym kontrahent nie dokona rozliczenia. Tego rodzaju transakcja nie podlega opodatkowaniu w Polsce, zaś obowiązkiem podatnika jest wystawienie faktury ze stawką „NP” oraz adnotacją „odwrotne obciążenie”.

Obowiązki Przedsiębiorców Stosujących Odwrotne Obciążenie

Przedsiębiorcy stosujący mechanizm reverse charge muszą zadbać o prawidłowe rozliczenie VAT oraz spełnienie określonych formalności. Sprzedawca nie rozlicza za to podatku VAT, ale ma obowiązek ująć transakcję w ewidencji, wykazać w niej jedynie kwotę netto i zachować dowody świadczące o jej charakterze (np.

Przy zastosowaniu odwrotnego obciążenia pierwszy konieczny do spełnienia warunek to uzyskanie statusu czynnego podatnika VAT przez nabywcę. Należy mieć na uwadze, że obowiązek ten dotyczy jedynie WNT. Import usług nie musi być wykazany w informacji podsumowującej VAT UE.

Jeśli polski przedsiębiorca świadczy usługi na rzecz podatnika podatku VAT z innego państwa UE lub dokonuje wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów zobowiązany jest do składania comiesięcznej informacji podsumowującej VAT- UE do urzędu skarbowego, w terminie do 25.

Kiedy Reverse Charge Nie Ma Zastosowania?

Brak rejestracji do VAT-UE może skutecznie uniemożliwić prawidłowe zastosowanie mechanizmu reverse charge w transakcjach unijnych. Zgodnie z przepisami, aby rozliczyć np. WNT, nabywca musi być zarejestrowany jako podatnik VAT UE.

Podstawy Prawne

Mechanizm odwrotnego obciążenia (reverse charge) jasno określają przepisy dotyczące VAT w Polsce, a także dyrektywy unijne. Podstawy prawne: art. 28b i art. Art. 28b ustawy o VAT, który reguluje zasady ustalania miejsca opodatkowania usług świadczonych między podatnikami (B2B). Zgodnie z nim, miejscem świadczenia usługi jest kraj, w którym usługobiorca ma siedzibę działalności gospodarczej. Art. 106e ustawy o VAT określa, jakie elementy musi zawierać faktura wystawiana w związku z transakcjami objętymi odwrotnym obciążeniem.

Warto podkreślić, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wykonania usługi lub dostawy z odwrotnym obciążeniem, chyba że wcześniej została wystawiona faktura. Wówczas VAT rozlicza się na moment wystawienia faktury. Mechanizm odwrotnego obciążenia wynika z unijnej Dyrektywy VAT 2006/112/WE, do której dostosowują się krajowe regulacje krajów członkowskich, w tym Polski.

Błędy w Rozliczeniach i Jak Ich Unikać

Błędy mogą polegać na niewłaściwym rozpoznaniu, kto jest zobowiązany do rozliczenia VAT, braku adnotacji na fakturze, nieprawidłowym ujęciu transakcji w deklaracji lub pliku JPK_V7. Organy podatkowe mogą zakwestionować rozliczenie, co prowadzi do konieczności skorygowania deklaracji oraz zapłaty zaległego podatku wraz z odsetkami.

Przed dokonaniem transakcji odwrotnego obciążenia z innym kontrahentem, warto go w pierwszej kolejności poprawnie zweryfikować, aby uniknąć potencjalnych konsekwencji. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z biurem rachunkowym lub doradcą podatkowym, aby uniknąć błędów i sankcji.

tags: #odwrocona #stawka #vat #kto #musi #stosować