Przydomowa Oczyszczalnia Ścieków z Odprowadzeniem do Kopca Drenażowego: Zasady Działania

Szczegóły: Opublikowano: 04. December 2025

Przydomowe oczyszczalnie ścieków (POŚ) to coraz popularniejsze rozwiązanie dla właścicieli domów jednorodzinnych, niemających dostępu do centralnej kanalizacji lub pragnących się od niej uniezależnić. POŚ umożliwiają lokalne oczyszczanie ścieków bytowych i odprowadzanie ich do gruntu lub wód powierzchniowych, co przynosi korzyści ekologiczne i ekonomiczne. Decydując się na przydomową oczyszczalnię ścieków, należy jednak pamiętać o licznych przepisach prawnych i wymaganiach technicznych, które trzeba spełnić.

Co to jest przydomowa oczyszczalnia ścieków?

Zgodnie z definicją zawartą w Prawie budowlanym, przydomowa oczyszczalnia ścieków to “zespół urządzeń służących do oczyszczania ścieków bytowych z budynków mieszkalnych jednorodzinnych, spełniający wymagania określone w przepisach odrębnych”.

Wyróżniamy dwa główne rodzaje przydomowych oczyszczalni ścieków:

Biologiczne - wykorzystujące procesy tlenowe lub beztlenowe do rozkładu zanieczyszczeń organicznych. Składają się z osadnika wstępnego, komory napowietrzania i osadnika wtórnego.
Drenażowe - oczyszczające ścieki w złożu gruntowym, przez które przepływają. Wymagają większej powierzchni działki i odpowiednich warunków gruntowo-wodnych.

Niezależnie od typu, przydomowa oczyszczalnia ścieków działa na zasadzie trzystopniowego oczyszczania:

Mechanicznego - usuwania zawiesin i części stałych w osadniku wstępnym.
Chemicznego - strącania fosforu za pomocą koagulantów.
Biologicznego - rozkładu zanieczyszczeń organicznych przez mikroorganizmy w komorze napowietrzania lub złożu gruntowym.

Wymagania prawne dotyczące przydomowych oczyszczalni ścieków

Podstawowymi problemami, które towarzyszą planowaniu budowy własnego systemu oczyszczania ścieków są wymagania prawne. Najczęściej pojawia się pytanie, czy konieczne jest pozwolenie na budowę, czy tylko zgłoszenie?

Przeczytaj także: Przydomowe oczyszczalnie ścieków Zawiercie

Prawo budowlane a POŚ

Zgodnie z Prawem budowlanym, budowa przydomowej oczyszczalni ścieków wymaga zgłoszenia lub pozwolenia na budowę, w zależności od jej wydajności:

POŚ o wydajności do 7,5 m3 na dobę - wystarczy zgłoszenie budowy w starostwie powiatowym lub urzędzie miasta.
POŚ o wydajności powyżej 7,5 m3 na dobę - konieczne jest uzyskanie pozwolenia na budowę.

Zgłoszenie budowy POŚ powinno zawierać:

Oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.
Mapę z rozmieszczeniem urządzeń oczyszczalni na działce.
Opis techniczny oczyszczalni, wraz z danymi o jej wydajności i sposobie odprowadzania ścieków.

Prawo wodne i zgłoszenie wodnoprawne

Prawo wodne nakłada obowiązek uzyskania zgłoszenia wodnoprawnego dla przydomowych oczyszczalni ścieków o określonej przepustowości:

POŚ o przepustowości do 5 m3 na dobę - wymagane jest zgłoszenie wodnoprawne w Nadzorze Wodnym.
POŚ o przepustowości powyżej 5 m3 na dobę - konieczne jest uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego.

Zgłoszenie wodnoprawne powinno zawierać informacje o:

Ilości i jakości odprowadzanych ścieków.
Sposobie ich oczyszczania i odprowadzania do odbiornika.
Wpływie na stan wód powierzchniowych i podziemnych.

Oprócz pozwolenia na budowę należy mieć na uwadze pozwolenie wodnoprawne na wprowadzenie ścieków do środowiska. W tym przypadku, jeżeli odprowadzamy ścieki z własnego gospodarstwa domowego lub rolnego w ilości do 5 m3 pozwolenie nie jest konieczne. Pozwolenie jest obligatoryjne zawsze wtedy, gdy na terenie działki prowadzona jest działalność gospodarcza. Gdy ścieki będą odprowadzane do urządzeń wodnych (np. wyloty urządzeń kanalizacyjnych, za pośrednictwem których ścieki będą kierowane do ziemi, rowów, stawów i innych zbiorników wodnych, etc.) wymagane jest pozwolenie na wykonanie urządzenia wodnego.

Przeczytaj także: Oczyszczalnia oksydacyjna: zasady działania

Aktem prawnym, który reguluje warunki, jakie trzeba spełnić przy wprowadzeniu do wód lub ziemi ścieków oraz wód opadowych i roztopowych jest Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r.

Inne regulacje prawne

Przy planowaniu i eksploatacji przydomowej oczyszczalni ścieków należy także uwzględnić:

Ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która zobowiązuje właścicieli nieruchomości do przyłączenia się do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub wyposażenia nieruchomości w zbiornik bezodpływowy albo przydomową oczyszczalnię ścieków.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, które określa dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do wód lub do ziemi.

Warunki techniczne i lokalizacyjne

Budowa oczyszczalni wiąże się także z uwzględnieniem parametrów wodnogruntowych.

Warunki gruntowo-wodne

Wybierając rodzaj przydomowej oczyszczalni ścieków, trzeba wziąć pod uwagę warunki panujące na działce:

Przepuszczalność gruntu - determinuje możliwość zastosowania oczyszczalni drenażowej. Grunt musi być na tyle przepuszczalny, aby umożliwić swobodny przepływ ścieków przez złoże.
Poziom wód gruntowych - wysoki poziom wód uniemożliwia montaż oczyszczalni drenażowej. W takiej sytuacji lepszym rozwiązaniem będzie oczyszczalnia biologiczna.

Szczegóły wymagań dla różnych rodzajów oczyszczalni zawarto w tabeli poniżej.

Przeczytaj także: Jak ustawić napowietrzanie?

Rodzaj oczyszczalni ścieków	Wymagania glebowe	Odległość od poziomu wód gruntowych	Wielkość działki
Oczyszczalnia ścieków z drenażem rozsączającym	dobrze lub średnio przepuszczalne (piaski, żwiry i lessy)	> 1,5 m	duża
Biologiczna - rozsączanie planowane w gruncie	dobra przepuszczalność	bez znaczenia	mała
Hydrobotaniczna - rozsączanie planowane w gruncie	dobra przepuszczalność	bez znaczenia	duża

W przypadku, gdy wody gruntowe znajdują się zbyt wysoko, można zastosować kopiec filtracyjny (nasyp), o takiej wysokości, aby zachować minimalną odległość drenów od poziomu wód gruntowych. Konieczność zachowania minimalnych odległości na działce, regulowanych przez prawo, determinuje również wielkość działki, na której trzeba rozmieścić elementy systemu oczyszczalni. System wraz z drenażem może zajmować nawet 90 m2, w zależności od ilości odprowadzanych ścieków. Oczyszczalnia biologiczna może zajmować od 8 -10 m2. Powierzchnia pod wykop z drenażem oraz podzespoły oczyszczalni hydrobotanicznej zależy od ilości domowników, przy założeniu, że będą to 4 osoby, około 15 m2.

Odległości od obiektów

Przydomowa oczyszczalnia ścieków musi być zlokalizowana w odpowiedniej odległości od:

Granicy działki - minimum 2 metry.
Budynków mieszkalnych - minimum 5 metrów.
Studni - minimum 15 metrów dla instalacji biologicznej i minimum 30 metrów dla układu drenażowego.

Powierzchnia działki

Minimalna powierzchnia działki, na której można zamontować przydomową oczyszczalnię ścieków, zależy od rodzaju oczyszczalni:

Oczyszczalnie biologiczne (kompaktowe) - wymagają stosunkowo niewielkiej powierzchni, rzędu kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Są dobrym rozwiązaniem dla małych działek.
Oczyszczalnie drenażowe - potrzebują większej powierzchni na układ rozsączający, proporcjonalnej do ilości odprowadzanych ścieków. Minimalna powierzchnia to zazwyczaj kilkaset metrów kwadratowych.

Lokalizacja oraz zalecenia dla przydomowej oczyszczalni ścieków

Lokalizacja prywatnej oczyszczalni ścieków jest ściśle określona w przepisach prawa. Aktem, który zawiera takie wytyczne jest m. in. Prawo Wodne. Opisano w nim dopuszczalne odległości oczyszczalni od wybranych miejsc.

Należy zachować minimalne odległości posadowienia zbiornika, które zawarto w tabeli:

Wyszczególnione obszary	Element przydomowej oczyszczalni ścieków	Minimalne odległości [m]
		Dla zbiornika do 10 m3
Studnia wody pitnej	Korpus zbiornika na nieczystości ciekłe	15
	Instalacji rozsączania wody w gruncie	30
Budynek jednorodzinny, rekreacyjny lub o zabudowie zagrodowej*	Zbiornik na nieczystości ciekłe	5
Pozostałe budynki		15
Granica sąsiedniej działki***, droga, ciąg pieszy dla budynków jednorodzinnych, rekreacyjnych lub o zabudowie zagrodowej	Zbiornik na nieczystości ciekłe	2 / 7,5 (od granicy działki) / 10 (od drogi)
Dla pozostałych budynków		7,5 / 7,5 (od granicy działki) / 10 (od drogi)
Kąpieliska, plaże publiczne***	Przydomowa oczyszczania ścieków	1000
Przewody telekomunikacyjne	Elementy przydomowej oczyszczalni ścieków np. szambo ekologiczne, system rozsączania oczyszczone ścieków w gruncie	1,0
Przewody elektryczne		0,5 - 3,0
Wodociąg		0,8
Przyłącze gazowe		1,5
Roślinność (drzewa i inne)	Przydomowa oczyszczania ścieków	Zalecenie min. 3

Wyjątkiem jest, gdy przepływowy szczelny zbiornik podziemny oczyszczalni jest podłączony do instalacji wentylacyjnej powyżej 0,6 m nad górną krawędzią okien i drzwi. W takiej sytuacji zbiornik może być posadowiony w dowolnej odległości od budynków.

* Odległości ustalane indywidualnie zgodnie z ekspertyzą techniczną, przyjętą przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

*** Dopuszcza się usytuowanie zbiorników bezodpływowych w odległości mniejszej niż 2 m od granicy działki, jeżeli na działce sąsiedniej znajdują się podobne urządzenia, ale pod warunkiem zachowania pozostałych odległości.

Przepisy prawa zabraniają także, aby ścieki były kierowane do jezior oraz ich dopływów, jeżeli czas dopływu ścieków jest krótszy niż 24 godziny. Zabrania się doprowadzanie ścieków bezpośrednio do wód stojących lub podziemnych.

Zalecenia dotyczące lokalizacji zbiornika w odpowiedniej odległości od roślinności wynikają z podejścia zdroworozsądkowego. System korzeniowy mógłby uszkodzić w dalszej perspektywie elementy oczyszczalni. Oprócz tego korzenie utrudniają prace związane z posadowieniem i konserwacją instalacji. Niekorzystne jest umieszczanie zbiornika w zagłębieniach terenu, z uwagi na możliwość zalewania przez wody opadowe. W rezultacie może to powodować wypływanie ścieków. Ponadto niepotrzebnie obciąża to instalację. Takie umieszczenie oczyszczalni może skutecznie obniżyć jej efektywność.

Warto również zwrócić uwagę na korzystne umiejscowienie instalacji względem drogi dojazdowej. Dzięki temu wszelkie prace konserwatorskie oraz wizyty ekipy asenizacyjnej będą znacznie ułatwione. Należy pamiętać o możliwości wydobywaniu się nieprzyjemnych zapachów z wnętrza zbiornika. Prawidłowo działająca instalacja nie powinna generować ich w dużych ilościach. Jednakże zaleca się, aby uwzględnić ten aspekt przy planowaniu budowy.

Planując budowę oczyszczalni warto zwrócić uwagę na obszar strefy przymarzania. Jeżeli przyłącze powstanie w tej strefie, zaleca się zastosowanie średnicy DN160 rury kanalizacyjnych oraz możliwe ograniczenia długości rur. Pozwoli to zminimalizować ryzyko powstawania zatorów w rurach pod wpływem niskiej temperatury. W przypadku gdy przyłącze musi być dłuższe, należy zastosować większy spadek rury lub wykorzystać ocieplenie. Podobnie można rozpatrywać warunki posadowienia zbiornika bezodpływowego. Jeżeli planowane jest płytkie jego posadowienie, zaleca się aby konstrukcja była dwupłaszczowa. Zdecydowanie ograniczy to przymarzanie zawartości, dzięki izolacji powietrznej pomiędzy ściankami.

Formalności krok po kroku - jak zalegalizować przydomową oczyszczalnię ścieków?

Zgłoszenie budowy w starostwie powiatowym lub urzędzie miasta (dla POŚ o wydajności do 7,5 m3 na dobę). Do zgłoszenia należy dołączyć:
- Oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.
- Mapę z rozmieszczeniem urządzeń oczyszczalni na działce.
- Opis techniczny oczyszczalni, wraz z danymi o jej wydajności i sposobie odprowadzania ścieków.
Zgłoszenie wodnoprawne w Nadzorze Wodnym (dla POŚ o przepustowości do 5 m3 na dobę). Zgłoszenie powinno zawierać informacje o ilości i jakości odprowadzanych ścieków, sposobie ich oczyszczania i odprowadzania do odbiornika oraz wpływie na stan wód.
Uzyskanie pozwolenia na budowę (dla POŚ o wydajności powyżej 7,5 m3 na dobę) lub pozwolenia wodnoprawnego (dla POŚ o przepustowości powyżej 5 m3 na dobę), jeśli jest wymagane.
Montaż i odbiór przydomowej oczyszczalni ścieków przez uprawnionego instalatora.
Zgłoszenie zakończenia budowy do nadzoru budowlanego (dla POŚ wymagających pozwolenia na budowę).

Eksploatacja i konserwacja przydomowej oczyszczalni ścieków

Zasady prawidłowej eksploatacji

Aby zapewnić długotrwałe i efektywne działanie przydomowej oczyszczalni ścieków, należy przestrzegać kilku podstawowych zasad:

Regularnie usuwać osady z osadnika wstępnego, zgodnie z zaleceniami producenta (zazwyczaj raz na 6-12 miesięcy).
Nie wrzucać do oczyszczalni substancji szkodliwych, takich jak środki chemiczne, oleje, tłuszcze, resztki jedzenia, które mogą zaburzyć procesy biologiczne.
Stosować biopreparaty wspomagające rozkład tłuszczów i innych zanieczyszczeń organicznych.
Nie dopuszczać do przeciążenia oczyszczalni nadmierną ilością ścieków (np. poprzez oszczędne gospodarowanie wodą).

Najczęstsze błędy eksploatacyjne

Do najczęstszych błędów popełnianych przez użytkowników przydomowych oczyszczalni ścieków należą:

Nieregularne usuwanie osadów z osadnika wstępnego, co prowadzi do jego przepełnienia i zaburzenia pracy oczyszczalni.
Wprowadzanie niedozwolonych substancji, takich jak chemikalia, oleje, tłuszcze, które niszczą florę bakteryjną w komorze biologicznej.
Dostawanie się wody opadowej do oczyszczalni, co powoduje jej przeciążenie hydrauliczne i wypłukiwanie osadu czynnego.

Serwis i konserwacja

Regularne przeglądy i konserwacja to klucz do bezawaryjnej pracy przydomowej oczyszczalni ścieków. Należy:

Przestrzegać harmonogramu opróżniania osadnika wstępnego, określonego w instrukcji eksploatacji (zazwyczaj raz na 6-12 miesięcy).
Kontrolować stan techniczny urządzeń oczyszczalni (pompy, napowietrzacze, systemy sterowania) i w razie potrzeby dokonywać niezbędnych napraw lub wymian.
Monitorować jakość odprowadzanych ścieków pod kątem zgodności z wymaganiami prawnymi.

Warto rozważyć podpisanie umowy serwisowej z firmą specjalizującą się w obsłudze przydomowych oczyszczalni ścieków, która zadba o regularne przeglądy i konserwację.

Przydomowa oczyszczalnia ścieków a ochrona środowiska

Przydomowe oczyszczalnie ścieków, przy prawidłowej eksploatacji, mają pozytywny wpływ na środowisko:

Redukują zanieczyszczenia organiczne, związki azotu i fosforu ze ścieków bytowych.
Umożliwiają bezpieczne odprowadzanie oczyszczonych ścieków do gruntu lub wód powierzchniowych.
Zmniejszają ryzyko skażenia wód gruntowych w porównaniu z nieszczelnymi zbiornikami bezodpływowymi (szambami).

Ekologiczne aspekty

Posiadanie przydomowej oczyszczalni ścieków niesie ze sobą dodatkowe korzyści ekologiczne:

Oczyszczone ścieki można wykorzystać do nawadniania ogrodu lub trawnika, co ogranicza zużycie wody z sieci.
POŚ zmniejszają obciążenie lokalnej infrastruktury kanalizacyjnej i oczyszczalni zbiorczych.
Przyczyniają się do zachowania naturalnego obiegu wody w przyrodzie.

Drenaż rozsączający

Drenaż rozsączający jest kluczowym elementem przydomowych oczyszczalni ścieków, odpowiedzialnym za końcowy etap oczyszczania i odprowadzania ścieków do gruntu. Jego trwałość i efektywność działania mają zasadnicze znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania całego systemu oczyszczania.

Prawidłowo zaprojektowany i wykonany drenaż rozsączający może działać efektywnie przez wiele lat. Typowa żywotność takiego systemu wynosi od 15 do 30 lat, choć w sprzyjających warunkach może funkcjonować nawet dłużej.

Warto podkreślić, że podany zakres lat jest jedynie orientacyjny. W praktyce spotyka się systemy, które działają sprawnie przez ponad 30 lat, jak i takie, które wymagają wymiany lub gruntownej regeneracji już po 10-15 latach eksploatacji.

Jednym z najważniejszych czynników wpływających na żywotność drenażu rozsączającego jest jakość jego wykonania. Profesjonalny montaż z użyciem wysokiej jakości materiałów może znacząco wydłużyć czas efektywnego działania systemu.

Rodzaj gruntu, w którym zainstalowany jest drenaż, również odgrywa kluczową rolę. Przepuszczalne gleby piaszczyste sprzyjają długotrwałemu działaniu drenażu, ponieważ umożliwiają efektywne wsiąkanie oczyszczonych ścieków. Natomiast gleby gliniaste lub ilaste mogą znacznie skracać żywotność systemu ze względu na słabszą przepuszczalność.

Obciążenie systemu, czyli ilość i jakość odprowadzanych ścieków, ma bezpośredni wpływ na tempo zużycia drenażu. Przeciążenie systemu, na przykład poprzez odprowadzanie większej ilości ścieków niż przewidziana w projekcie, może znacznie skrócić jego żywotność.

Regularna konserwacja całego systemu oczyszczalni, a w szczególności osadnika gnilnego, ma ogromne znaczenie dla trwałości drenażu rozsączającego. Właściwa eksploatacja osadnika, w tym regularne usuwanie osadu (zazwyczaj co 2-3 lata), pomaga utrzymać drenaż w dobrej kondycji przez dłuższy czas.

Nie bez znaczenia są również warunki klimatyczne, w jakich pracuje system. Ekstremalne warunki pogodowe, takie jak długotrwałe mrozy czy intensywne opady, mogą wpływać na działanie drenażu. Mróz może powodować uszkodzenia mechaniczne rur, szczególnie jeśli są one położone zbyt płytko.

Z biegiem czasu efektywność drenażu może się zmniejszać. Istnieje kilka sygnałów, które mogą wskazywać na konieczność regeneracji lub wymiany systemu. Jednym z pierwszych objawów jest powolne odprowadzanie ścieków.

Nieprzyjemne zapachy w okolicy drenażu to kolejny sygnał ostrzegawczy. Prawidłowo działający system nie powinien emitować intensywnych zapachów.

Wilgotne lub podmokłe miejsca nad drenażem to bardzo wyraźny znak, że system nie działa prawidłowo. Oczyszczone ścieki powinny wsiąkać w grunt, nie tworząc kałuż czy podmokłych obszarów na powierzchni.

Cofanie się ścieków do osadnika gnilnego to poważny problem, który wymaga natychmiastowej interwencji.

Istnieje kilka sposobów na przedłużenie żywotności drenażu rozsączającego. Podstawową metodą jest regularna konserwacja osadnika gnilnego, w tym usuwanie osadu co 2-3 lata.

Bardzo ważne jest unikanie wprowadzania do systemu substancji szkodliwych dla bakterii. Równomierne obciążanie systemu jest kolejnym kluczowym czynnikiem. Należy unikać nagłych, dużych zrzutów ścieków, które mogą przeciążyć system.

Stosowanie biopreparatów wspomagających procesy biologiczne w oczyszczalni może również przyczynić się do przedłużenia żywotności drenażu. Okresowe przeglądy i czyszczenie studzienki rozdzielczej to kolejny ważny element konserwacji. Studzienka ta odpowiada za równomierne rozprowadzanie ścieków do poszczególnych nitek drenażu.

Drenaż rozsączający w oczyszczalni ścieków może działać efektywnie przez kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat. Kluczem do długotrwałego funkcjonowania jest odpowiednie zaprojektowanie, wykonanie i regularna konserwacja całego systemu oczyszczania.

Warto pamiętać, że każda instalacja jest inna i może wymagać indywidualnego podejścia. Czynniki takie jak rodzaj gruntu, intensywność użytkowania czy warunki klimatyczne mogą znacząco wpływać na trwałość drenażu.

W przypadku wątpliwości co do stanu drenażu, zawsze warto skonsultować się ze specjalistą. Profesjonalista będzie w stanie ocenić kondycję systemu i zaproponować ewentualne działania naprawcze lub modernizacyjne.

tags: #oczyszczalnia #ścieków #z #odprowadzeniem #do #kopca