Miejscowości w Polsce z wodą mineralną: Uzdrowiska i ich lecznicze skarby
- Szczegóły
W Polsce znajduje się 45 miejscowości o statusie uzdrowiska, choć nie są to jedyne miejsca, w których znajdują się źródła korzystnych dla zdrowia wód. Spójrzmy jednak na bardziej znane ze swoich leczniczych wód miejsca. Na ich terenach znajduje się 200 sanatoriów i 55 szpitali [16].
Wody lecznicze w większości występują w południowej części Polski, tj. w Sudetach i Karpatach wraz z zapadliskiem przedkarpackim. Dodatkowo, wody lecznicze w większym nagromadzeniu występują na Pomorzu Zachodnim oraz w kilkunastu miejscach na pozostałej części Niżu Polskiego.
Definicja i klasyfikacja wód leczniczych
Powszechnie za wody lecznicze uważa się wody naturalne pobierane do celów leczniczych, najczęściej przez ujęcie źródeł. Niektóre wody lecznicze są szczególnie bogate w związki bromu lub jodu. Niemniej jednak, liczba miejscowości posiadających status uzdrowiska może się zmienić, bowiem jak podaje Najwyższa Izba Kontroli w komunikacie z 25 stycznia 2017 r. o statusie uzdrowisk, "posiadanie statusu uzdrowiska nie gwarantuje, że dany obszar spełniał i nadal spełnia wymogi wyznaczone dla uzdrowiska".
Ze względu na położenie geograficzne, wyróżnia się uzdrowiska:
- nadmorskie - 6 (co stanowi 13% ogólnej liczby uzdrowisk w Polsce),
- górskie - 8 (18%),
- podgórskie - 14 (31%),
- nizinne - 17 (38%).
Biorąc natomiast pod uwagę występujące na obszarze uzdrowiska naturalne surowce lecznicze, podzielono je na:
Przeczytaj także: Problem twardej wody w Polsce
- posiadające borowinę - 5 (co stanowi 11% ogólnej liczby uzdrowisk w Polsce),
- posiadające wody lecznicze i borowinę - 7 (16%) oraz na
- posiadające wody lecznicze - 33 (73%).
Występowanie i wykorzystanie wód leczniczych w Polsce
W Polsce wody lecznicze występują prawie we wszystkich jednostkach geologicznych. Rozmieszczenie tych wód jest nierównomierne, co spowodowane jest specyficznymi warunkami geologicznymi.
Wody lecznicze wykorzystywane są powszechnie do celów balneoterapeutycznych (m.in. kąpiele, inhalacje, kuracja pitna), do celów rozlewniczych (m.in. w Krynicy Zdroju, Muszynie, Piwnicznej Zdroju, Wysowej, Polanicy Zdroju, Busku Zdroju) oraz do wytwarzania produktów zdrojowych, takich jak sole, ługi, szlamy, preparaty farmaceutyczne.
Wody termalne w Polsce występują na znacznej części Niżu Polskiego w rozległych zbiornikach o regionalnym znaczeniu, a także w Karpatach i na ich przedgórzu oraz w Sudetach, gdzie złoża mają charakter niewielkich basenów (Podhale) lub są ograniczone do stref tektonicznych.
W Karpatach wody termalne występują w utworach kredy oraz paleogenu i neogenu, a także w utworach triasowych niecki podhalańskiej - śródgórskiego basenu, charakteryzującego się niewielką powierzchnią i dużym zaangażowaniem tektonicznym. Na przedgórzu Karpat wody termalne występują w utworach kambryjskich, dewońsko-karbońskich, jurajskich, kredow ych i mioceńskich. Na obszarze sudeckim najbardziej perspektywicznym obszarem do ujęcia wód termalnych jest rejon Jeleniej Góry.
Ponadto, wody termalne występują m.in. w Lądku-Zdroju, Dusznikach- Zdroju oraz położonym na wschód od Sudetów Grabinie k.
Przeczytaj także: Gdzie kupić wodę destylowaną?
Regulacje prawne dotyczące wód leczniczych
Wymogi dotyczące jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi określone są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi [Dz.U. z 2015 r. poz. Natomiast wody termalne, solanki i wody lecznicze wyszczególnione są w ustawie Prawo geologiczne i górnicze, które uznało je za kopaliny.
Wodą termalną jest woda podziemna, która na wypływie z ujęcia ma temperaturę nie mniejszą niż 293 K. Wyróżnia się również wody potencjalnie lecznicze, tj. zmineralizowane wody podziemne (o mineralizacji powyżej 1000 mg/dm3) i wody swoiste o różnym składzie chemicznym uzależnionym od budowy geologicznej terenu i panujących tam warunków hydrogeologicznych.
Warunki i wymagania sanitarne w odniesieniu do wód leczniczych określają przepisy wydane na podstawie art. 36 ust. 5 ustawy z 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych [Dz.U. z 2016 r. poz. 879 j.t.; 7]. W dokumencie tym przedstawiona jest charakterystyka wód mających wpływ na organizm człowieka oraz wskazana jest droga kontaktu wody z organizmem (do kuracji pitnej, do inhalacji, do kąpieli).
Właściwości lecznicze wód mineralnych
Sekretem leczniczych wód korzystnie wpływających na organizm jest wysoka zawartość składników mineralnych oraz odpowiednia proporcja tzw. Właściwości balneologiczne nadają wodom zawarte w nich składniki jonowe, gazowe, radoczynne i podwyższona temperatura. Przede wszystkim, znaczący wpływ ma tutaj ich stężenie i to ono wyznacza nam sposoby wykorzystywania wody. Ilościowy i jakościowy skład chemiczny i biochemiczny oraz właściwości fizyczne (temperatura) wody warunkują możliwość jej wykorzystania przy leczeniu konkretnych schorzeń [8].
Lecznicze wody termalne, to jedne z pierwszych wód, których skład chemiczny był poddawany systematycznym badaniom w celu poznania ich właściwości. Kąpiele w tych wodach działają łagodząco na ośrodkowy układ nerwowy i normują przemianę materii. Stosuje się je w chorobach gośćcowych, w stanach zwiększonej pobudliwości kory mózgowej i w chorobach wieku starczego.
Przeczytaj także: Inwestycje w Jakość Wody w Proszówkach
Największe znaczenie w wodach leczniczych mają dwutlenek węgla i siarkowodór. Dwutlenek węgla jest bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, a związki węgla w ystępują w dużych ilościach w skorupie ziemskiej, stąd jego zawartość w wodach może być duża.
Szczawy alkaliczne, ziemne, żelazisto- ziemne o różnorodnym składzie zawierają bezwodnik kwasu węglowego, sód, wapń, magnez i żelazo, a spośród rzadszych składników bar, lit i arsen. Działanie ich polega w szczególności na neutralizacji kwasu solnego w żołądku i hamowaniu czynności wydzielniczej żołądka. Ponadto, alkalizują mocz oraz pobudzają przemianę materii w przypadkach otyłości, dny moczanowej i cukrzycy.
Solanki zawierają przede wszystkim jony sodu i chloru, a ponadto magnez, wapń, potas, jod i brom. W kuracji pitnej normują wydzielanie soków trawiennych, leczą niewydolność nadnerczy, niedokrwistość i stany alergiczne.
Kąpiele w tych wodach powodują przekrwienie skóry, przyspieszają przemianę materii, działają korzystnie na niewydolność serca, leczniczo na gościec stawowy, mięśniowy, w chorobach przemiany materii, chorobach skórnych i nadciśnieniu [2].
Uzdrowiska w Polsce i ich specyfika
W Polsce znajduje się wiele uzdrowisk, które oferują różnorodne metody leczenia oparte na naturalnych surowcach. Przyjrzyjmy się kilku z nich:
Iwonicz-Zdrój
W Krośnie na przykład mamy ujęcia wody siarkowo-wodorowej w dzielnicy Białobrzegi oraz siarczany i solanki na Zawodziu. Z Krosna do Iwonicza dojedziemy bardzo szybko samochodem czy autobusem (dostępne połączenia można sprawdzić za pomocą wyszukiwarki, np. www.goeuro.pl). Tutejsze wody lecznicze należą do wód typu chlorkowo-wodorowęglanowo-sodowych, jodkowych, termalnych z zawartością wolnego dwutlenku węgla.
Krynica-Zdrój
Tamtejsze wody już od dawna były znane ze swych właściwości leczniczych. Oficjalnie uzdrowisko w Krynicy (www.uzdrowisko-krynica-zegiestow.pl) otwarto w 1922 r. Leczy się tutaj choroby układu trawiennego, moczowego, cukrzycę, choroby kobiece, choroby serca i układu krążenia.
Urozmaiceniem pobytu w Krynicy będą z pewnością wycieczki górskie, zwiedzanie parku miniatur architektury drewnianej, Muzeum Zabawek czy zajęcia z jazdy konnej. Aby dojechać z Krosna do Krynicy, można wybrać połączenie kolejowe z przesiadką, ale zdecydowanie najszybciej dotrzemy do celu samochodem - własnym czy wynajętym.
Nałęczów
To miasto w województwie lubelskim to jedyne w Polsce uzdrowisko o profilu wyłącznie kardiologicznym (www.spanaleczow.pl). Walorem tego miejsca jest przede wszystkim jego mikroklimat. Obecność gleb lessowych, rzeki, bogata szata roślinna, wąwozy zapewniają wysoką jonizację powietrza. Te naturalne warunki powodują samoczynne obniżenie się ciśnienia tętniczego oraz łagodzenie dolegliwości sercowych. Istotną częścią uzdrowiska są źródła wód mineralnych z przewagą wodorowęglanu wapnia i żelaza.
Aby dotrzeć do Nałęczowa z Krosna, można wybrać połączenie autobusowe Krosno-Warszawa, a następnie kolejowe lub autobusowe Warszawa-Nałęczów (połączenia w kierunku Lublina).
Szczawnica
To położone w Beskidach Zachodnich (dokładnie w dolinie Grajcarka, dopływu Dunajca położonego między Pieninami a Beskidem Sądeckim) uzdrowisko (www.szczawnica.pl/pl/1023/0/Uzdrowisko.html) otwarto w 1924 r., ale tamtejsze wody mineralne znane były już w XVI w. Czynne obecnie źródła zostały w większości odkryte w XIX w. Znajdują się tu źródła dwunastu leczniczych wód - szczaw.
W szczawnickiej pijalni wód mineralnych dostępne są szczawy wodorowęglanowe, sodowe, jodkowe i bromkowe, bogate w liczne mikroelementy. Uzdrowisko specjalizuje się przede wszystkim w leczeniu chorób dróg oddechowych, a także schorzeń układu ruchu i chorób reumatycznych. Najszybszy dojazd z Krosna do Szczawnicy zapewni samochód (w Szczawnicy nie ma stacji kolejowej).
Lądek-Zdrój
Lądek-Zdrój to najstarsze uzdrowisko w Polsce, a jednocześnie jedno z najstarszych w Europie. Położone u podnóża Gór Złotych otoczone jest kompleksem lasów. Panuje tu łagodny klimat, a wody lecznicze wypływają z kilku źródeł. Przyjmuje się, że leczenie uzdrowiskowe w Lądku-Zdroju podejmowano już ok. 1241 roku - według źródeł historycznych w XIII wieku znajdowały się tu urządzenia kąpielowe, które zostały zrujnowane podczas najazdu Tatarów, po bitwie pod Legnicą. Kroniki donoszą też o zniszczeniach w trakcie wojen husyckich.
Wyjątkowym zabytkiem Lądka-Zdroju jest neobarokowy gmach zdroju Wojciech. To jeden z piękniejszych budynków uzdrowiskowych w Polsce, a może i w Europie, zbudowany w latach 1678-1680 z inicjatywy zarządcy hrabstwa kłodzkiego Zygmunta Hoffmanna. Nad źródłem Maria powstał zakład kąpielowy Marienbad (obecnie Wojciech). Pierwotnie był to okazały obiekt o wysokości ok. 25 m i średnicy ok. 9,5 m. W jego środku, nad źródłem, znajdował się ośmiokątny basen o przekątnej około 6 m i głębokości ponad l ,5 m.
Duszniki-Zdrój
Przy starym trakcie kupieckim prowadzącym do Czech, który wije się wzdłuż Bystrzycy Dusznickiej, pośród lasów rozrosły się Duszniki-Zdrój (niem. Bad Reinerz).Duszniki-Zdrój to kolejne dolnośląskie uzdrowisko z tradycjami. Miejscowy klimat silnie pobudza organizm do produkcji czerwonych krwinek.
W Dusznikach-Zdroju odwiedziłam dawną restaurację Ziegenhaus, znajdującą się na dzisiejszej Koziej Hali - położonej na wysokości ok. 700 powyżej centrum miasta. Tu w 1800 roku na zachodnią modłę zapoczątkowano stosowanie kuracji mlecznej i żętycowej.
Kudowa-Zdrój
Odkrycie źródeł mineralnych w Kudowie nastąpiło ok. 1580 roku. Początkowo zdrój ten był znany pod nazwami Lipolitov, a następnie Čermenské Lázně. W XVII wieku tamtejszą wodę opisywano jako dobrą w smaku i zdrową, a nawet podkreślono, że jest „przekładana nad wino”. Choć już w XVII stuleciu była szeroko znane, to pierwsze urządzenia zdrojowe wzniesiono dopiero pod koniec XVIII wieku.
Pijalnię wód mineralnych z początku XX wieku ozdobiono freskami, które przedstawiają sceny z życia ówczesnych mieszkańców Dolnego Śląska. Obecnie dostępne są wody pięciu rodzajów. Najstarszym ujęciem w zdroju jest Jędrzej Śniadecki - początek jego eksploatacji przypada na ok. 1587 rok. Część wód przeznaczonych jest do picia i kąpieli, inne wyłącznie do kąpieli. Zdrój Gazowy służy z kolei do pobierania… dwutlenku węgla - dostarcza on prawie czysty CO2 do specjalnych łazienek, w których można zażywać suchych kąpieli kwasowęglowych.
Szczawno-Zdrój
Dawne niemieckie Bad Salzbrunn to dzisiejsze Szczawno-Zdrój. Choć położone bardzo blisko Wałbrzycha, bardzo się różni od tego przemysłowego miasta. Pierwsze wzmianki o leczniczych wodach mineralnych w Bad Salzbrunn pochodzą z końca XVI wieku, ale to rok 1601 uważa się za początek działalności zdroju - wtedy to wykonano pierwsze analizy wód i określono ich właściwości lecznicze. Uzdrowisko w Szczawnie-Zdroju od początków XIX stulecia zaczęło się szybko rozwijać. Początkiem były trzy małe zakłady.
Zasady korzystania z leczenia uzdrowiskowego w ramach NFZ
Leczenie uzdrowiskowe w jednej z polskich placówek przysługuje świadczeniobiorcy na podstawie skierowania na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową wystawionego przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Lekarz musi wziąć pod uwagę wskazania i przeciwwskazania do tego rodzaju leczenia danego pacjenta, określone w przepisach wydanych na podstawie art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. 2012 r., poz. 651. z późn. zm.) oraz Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie zasad kierowania i kwalifikowania pacjentów do zakładów lecznictwa uzdrowiskowego (Dz. U. 2012 r., poz. 14). Wystawiając skierowanie, lekarz powinien dokładnie opisać stan zdrowia pacjenta.
Uzdrowiska u południowych sąsiadów
Z południowej Polski niedaleko też do uzdrowisk naszych sąsiadów - Czechów i Słowaków. Do najsłynniejszych należą oczywiście Karlovy Vary (www.karlovyvary.cz) z zachodnioczeskiego trójkąta uzdrowisk, które są nie tylko znane ze swych leczniczych wód oraz słynnego alkoholu, ale także z wyjątkowo pięknego położenia i malowniczej architektury. Znajduje się tu 79 gorących źródeł, z czego 13 bije w centrum miasta i jest ogólnie dostępnych w wybudowanych specjalnie kolumnadach.
W uzdrowisku leczy się choroby przewodu pokarmowego, cukrzycę, paradontozę, choroby układu ruchu, choroby neurologiczne, choroby wątroby, trzustki i dróg żółciowych. Najłatwiej dostać się do Karlovych Varów pociągiem z Chomutova.
Do najsłynniejszych uzdrowisk słowackich należą z kolei Pieszczany, położone ok. 86 km na północ od Bratysławy. Pieszczańskie wody termalne o unikalnym składzie znane są już od średniowiecza. Uzdrowisko osiąga znakomite rezultaty w leczeniu schorzeń neurologicznych oraz narządów ruchu. Występują tu gorące źródła siarczanowo-wodorowęglanowe i wapienno-magnezowe, silnie zmineralizowane. Równie słynnym uzdrowiskiem są Bardejovske Kupele (dojazd samochodem z Krosna do Bardiowa zajmuje tylko ok. 1:40 h).
Podsumowanie
Wody lecznicze stanowią cenny skarb naturalny Polski, wykorzystywany w balneoterapii i lecznictwie uzdrowiskowym. Pamiętajmy jednak, że przy wyborze wody leczniczej nie wolno kierować się tylko smakiem czy opinią innych, ponieważ wody te zastosowane niewłaściwie mogą zaszkodzić. Dlatego, potrzebni są specjaliści z dziedziny balneologii.
Tabela: Wybrane uzdrowiska w Polsce i ich specjalizacja
| Uzdrowisko | Specjalizacja |
|---|---|
| Nałęczów | Kardiologia |
| Szczawnica | Choroby dróg oddechowych, schorzenia układu ruchu i choroby reumatyczne |
| Krynica-Zdrój | Choroby układu trawiennego, moczowego, cukrzyca, choroby kobiece, choroby serca i układu krążenia |
tags: #miejscowości #w #Polsce #z #wodą #mineralną
