Właściwości Lecznicze Wody Mineralnej: Kompleksowy Przewodnik

Szczegóły: Opublikowano: 18. December 2025

Większość z nas pije wodę, żeby nawodnić organizm i ugasić pragnienie. Odpowiednia woda może jednak przynieść liczne korzyści zdrowotne, jak chociażby łagodzenie dolegliwości żołądkowych czy wspomaganie pracy nerek. Lecznicze wody mają długą tradycję stosowania jako naturalne remedium na różnorodne dolegliwości.

Czym są Wody Lecznicze?

Naturalna woda mineralna to woda podziemna, która jest wydobywana jednym lub kilkoma otworami naturalnymi lub wierconymi. Od wody wodociągowej różni się zawartością składników mineralnych, a także czystością chemiczną i mikrobiologiczną. Ma charakterystyczny stabilny skład, a w niektórych przypadkach także właściwości korzystnego fizjologicznego oddziaływania na ludzki organizm.

Woda mineralna może zostać uznana za leczniczą tylko wtedy, jeśli będzie miała określony skład - w tym celu poddaje się ją badaniom. Służą one m.in. składników gazowych - w tym m.in. dwutlenku węgla; składników niezdysocjowanych. Oprócz tego analizuje się zwartość składników, które mogą być szkodliwe dla zdrowia.

Wody mineralne to wody podziemne, które różnią się od wody z kranu tym, że nie zawierają żadnych zanieczyszczeń i mają stabilną zawartość minerałów. W zależności od stężeń poszczególnych pierwiastków, mogą być mniej lub bardziej zmineralizowane. Wody lecznicze wyróżniają się natomiast szczególnie dużą ilością rozpuszczonych w nich gazów i soli, dzięki czemu nabierają specjalnych właściwości i mogą być wykorzystywane w celach zdrowotnych. Lecznicze wody mineralne oczywiście też są pozbawione zanieczyszczeń.

To, jaki skład ma woda lecznicza, zależy od budowy terenu i panujących tam warunków. Ukształtowanie terenu jest więc decydujące przy wyborze miejsca ujęcia wody. W Polsce większość wód leczniczych wydobywana jest z rejonów południowych - przede wszystkim z okolic Sudetów i Karpat.

Przeczytaj także: Gdzie kupić wodę destylowaną?

Kiedy można mówić o tym, że woda mineralna jest lecznicza?

Aby wody mineralne zostały uznane za lecznicze, muszą być poddane odpowiednim badaniom, oceniającym zawartość m.in. zdysocjowanych składników mineralnych, takich jak kationy, np. amonu, sodu, potasu, wapnia, magnezu, manganu, litu oraz aniony, np. chlorkowy, bromkowy, jodkowy, siarczkowy, siarczanowy, wodorowęglanowy, składników niezdysocjowanych - związki boru i krzemu, składników gazowych - dwutlenek węgla, siarkowodór, radon, potencjalnie szkodliwych dla zdrowia fenoli, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), pestycydów. Ocenia się również czystość mikrobiologiczną wody pod względem wybranych szczepów bakterii (m.in. E. coli, P.aeruginosa, S.faecalis, Clostridia).

Rodzaje Wód Leczniczych

Dla właściwości prozdrowotnych największe znaczenie ma skład ilościowy i jakościowy zawartych w niej związków chemicznych, a także ich odpowiednie proporcje. Na tej podstawie wyróżnia się trzy główne grupy wód podziemnych, które mogą mieć właściwości lecznicze:

wody mineralne - zawierające min. 1000 mg rozpuszczonych składników w 1dm3, w tym sole chlorkowe, siarczanowe i wodorowęglanowe sodu, magnezu i wapnia,
wody słabo zmineralizowane (swoiste) - zawierające mniej niż 1000 mg/1dm3 powyższych składników, ale za to inny dominujący pierwiastek lub związek chemiczny, np. woda jodkowa - 1 mg jodków, woda siarczkowa - 1 mg siarczków lub związków siarki (II), woda fluorkowa - 2 mg fluorków, woda żelazista - 10 mg żelaza (II), woda krzemowa - 70 mg kwasu metakrzemowego, szczawa - 1 g wolnego dwutlenku węgla, woda kwasowęglowa - 250-999 mg wolnego dwutlenku węgla,
wody mineralne swoiste - wody spełniające jednocześnie kryteria obu wymienionych wód.

W zależności od tego, których składników jest najwięcej, wyróżniamy następujące rodzaje wód leczniczych:

szczawy - zawierają szczególnie dużo dwutlenku węgla i wodorowęglanów,
wody siarczane - zawierają siarkowodór,
wody gorzkie - zawierają siarczan magnezowy,
wody żelaziste - zawierają wodorowęglan żelazawy,
solanki - zawierają głównie chlorek sodu,
wody radioaktywne - zawierają pierwiastki promieniotwórcze,
cieplice (termy) - pochodzą z ujęć, przy których woda ma wyższą temperaturę.

Właściwości i Zastosowanie Wód Leczniczych

Ze względu na skład i specyficzne właściwości, każda wymieniona woda lecznicza jest wykorzystywana w innym celu. Termy działają wyciszająco, relaksująco i wspomagają przemianę materii. Wody z gazem radonowym pobudzają układ krwionośny, łagodzą bóle mięśniowo - stawowe, a także mogą okazać się pomocne w chorobach alergicznych. Szczawy stosowane w kuracji pitnej działają głównie na błonę śluzową przewodu pokarmowego i górne drogi oddechowe. Kąpiele solankowe natomiast poprawiają ukrwienie skóry, zwiększają jej odporność na czynniki zewnętrzne i rozluźniają mięśnie. Zaś kąpiele w wodzie ze związkami siarki wykorzystywane są przy chorobie reumatycznej, stanach zwyrodnieniowych oraz owrzodzeniach. To tylko niektóre z zastosowań wód leczniczych.

Przykłady popularnych wód leczniczych i ich właściwości:

Mineralne wody lecznicze mają wyjątkowe właściwości prozdrowotne, związane z obecnością składnika swoistego, dużą zawartością składników mineralnych (co najmniej 4000 mg/l) i/lub odpowiednią ich proporcją. Ich działanie jest potwierdzone wieloletnim zastosowaniem, badaniami klinicznymi i długoletnimi obserwacjami.

Przeczytaj także: Inwestycje w Jakość Wody w Proszówkach

Do najbardziej znanych wód leczniczych należą:

Zuber - woda typu szczawa, stosowana przy problemach ze strony układu pokarmowego: nadkwasocie, wrzodach, schorzeniach wątroby, pęcherzyka żółciowego i trzustki. Polecana również dla osób odchudzających się, z zaburzoną przemianą materii i nieprawidłowym metabolizmem glukozy.
Jan - hipoosmotyczna szczawa, ma działanie moczopędne, korzystne przy chorobach nerek i dróg moczowych. Zapobiega powstawaniu kamieni nerkowych. Działa korzystnie w cukrzycy i leczeniu nadwagi i otyłości.
Słotwinka - hipoosmotyczna szczawa. Zawiera lit i magnez, co pozwala na zastosowanie jej w chorobach układu nerwowego, stresie, niepokoju, bezsenności, pobudliwości. Wykorzystywana również przy wszelkiego rodzaju alergiach, cukrzycy, wspomagająco w zaburzeniach trawienia.
Henryk - pomaga w chorobach układu pokarmowego, nadkwasocie, przy cukrzycy, w zaburzeniach metabolizmu i przy nadwadze. Może być stosowana również profilaktycznie w niedoborach jodu.
Józef - stosowana w przewlekłych chorobach nerek i dróg moczowych, kamicy nerkowej, dnie moczanowej.
Franciszek - wskazana w chorobie wrzodowej, nieżycie żołądka i dwunastnicy, zaparciach, niedoborze jodu.
Helena, Stefan, Józefina - szczawy jodkowe, stosowane w zaburzeniach przewodu pokarmowego, astmie, alergiach, chorobach reumatycznych, chorobach nefrologicznych, podwyższonym cholesterolu, otyłości, chorobach tarczycy i profilaktyce niedoboru jodu.

Przykłady zastosowania wód leczniczych:

Woda lecznicza Jana: Mineralna woda lecznicza Jan to szczawa wodorowęglanowo - wapniowa, której regularne picie daje następujące korzyści zdrowotne: zapobiega powstawaniu kamieni nerkowych, działa silnie moczopędnie - można ją stosować wspomagająco przy kamicy nerkowej, a także innych chorobach nerek i dróg moczowych; obniża poziom glukozy i cholesterolu we krwi - znajduje zastosowanie przy cukrzycy i miażdżycy. Wodę leczniczą Jana można pić 3 razy dziennie po szklance, mniej więcej na pół godziny przed jedzeniem. Nie powinni jej jednak stosować pacjenci przyjmujący glikozydy nasercowe, ponieważ działanie tych leków może zostać nasilone.
Woda lecznicza Zuber: Woda lecznicza Zuber to również szczawa, określana jako jedna z najbardziej zmineralizowanych wód leczniczych w naszym kraju. Zawiera ona szczególnie dużo jonów sodu, potasu, magnezu, chloru i wodorowęglanów, a dzięki temu: neutralizuje kwasy żołądkowe - stosowana wspomagająco przy chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, a nawet zgadze; zwiększa wytwarzanie i przepływ żółci - pomocna przy chorobach dróg żółciowych i zaburzeniach trawienia; obniża wysoki poziom glukozy i cholesterolu - wykorzystana jako uzupełnienie leczenia cukrzycy i miażdżycy; łagodzi nieprzyjemne dolegliwości związane z nadużyciem alkoholu. Woda lecznicza Zuber również może być stosowana 3 razy dziennie, w ilości pół szklanki. Wymaga rozcieńczenia, dlatego należy ją zmieszać ze zwykłą wodą lub wodą Jan. Zanim sięgniemy po wodę Zuber, warto skonsultować się z lekarzem. Nie powinna ona być stosowana przede wszystkim przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, a także tych, którzy muszą ograniczać ilość soli w diecie.
Woda lecznicza Słotwinka: Słotwinka to kolejna woda lecznicza - szczawa. Zawiera ona wysokie stężenie jonów magnezowych, wapniowych, chlorkowych i wodorowęglanów. Jej prozdrowotne właściwości to przede wszystkim: wzmacnianie układu kostnego - może być wspomagająco stosowana w profilaktyce i leczeniu osteoporozy, po złamaniach i urazach kości; uszczelnianie naczyń krwionośnych; wspomaganie pracy układu nerwowego i pokarmowego. Woda lecznicza Słotwinka, podobnie jak woda lecznicza Jan, może być wypijana 3 razy dziennie po 1 szklance, najlepiej przynajmniej pół godziny przed posiłkiem.
Solanka termalna jodowo-bromowa: Wymienione wyżej wody służą do kuracji pitnej, natomiast solanka termalna jodowo-bromowa jest przykładem wody leczniczej, którą można wykorzystać zewnętrznie. Zawiera ona w swoim składzie wiele pierwiastków, m.in. brom, jod, magnez i wapń. Wspomaga mechanizmy obronne skóry. Może być więc z powodzeniem wykorzystywana przy różnego rodzaju stanach zapalnych, w tym także zmianach łuszczycowych i grzybiczych. Działa też antybakteryjnie. Kąpiel przy użyciu takiej solanki odpręży i zregeneruje organizm. Solanka, ze względu na wysoką zawartość jodu, nie powinna być stosowana przez osoby cierpiące na choroby tarczycy. Nie należy jej też wykorzystywać także przy ostrych stanach zapalnych skóry.

Ważne aspekty stosowania wód leczniczych

Pamiętajmy jednak, że lecznicze wody mineralne nie są lekarstwem i nie mogą stanowić podstawy terapii danej choroby. Można jednak wykorzystywać je pomocniczo. W przypadku osób, cierpiących na poważne lub przewlekłe schorzenia, lepiej aby o zastosowaniu wody leczniczej do picia lub do kąpieli zadecydował lekarz. Ustali on, w jakiej ilości pacjent może taką wodę spożywać i jak długo powinna trwać taka kuracja.

Wody lecznicze, ze względu na wysoką zawartość składników mineralnych i łatwy wpływ na równowagę kwasowo-zasadową organizmu, przy chęci regularnego stosowania powinny być pite ściśle pod kontrolą lekarza. Ich dawkowanie jest dobierane indywidualnie. Wody takie pije się powoli, małymi łykami. Co najmniej godzinę przed ich zastosowaniem nie powinno się spożywać surowych warzyw i owoców. Niektóre wody można mieszać ze sobą, a także stosować zewnętrznie - w płukankach i inhalacjach.

Wody lecznicze mają więc swoje wskazania i przeciwwskazania. Mogą być cennym wsparciem, ale nigdy nie powinny być traktowane jak zwykły napój. Ich miejsce w jadłospisie zależy od stanu zdrowia, stylu życia i potrzeb pacjenta. Dlatego to właśnie dietetyk kliniczny jest przewodnikiem, który pomaga bezpiecznie korzystać z potencjału wód leczniczych.

Wody te nie są lekarstwem, jednak wspomagają funkcjonowanie organizmu - i to także w czasie walki z dość często spotykanymi dolegliwościami. Należy pamiętać, że wody lecznicze nie służą do tego, aby gasić pragnienie. Ich picie może wpłynąć na równowagę kwasowo-zasadową organizmu, dlatego warto sięgnąć po nie dopiero po konsultacji z lekarzem. Jest to konieczne w przypadku osób, które cierpią na choroby tarczycy, niewydolność krążenia czy krwawienie z przewodu pokarmowego.

Przeczytaj także: Woda mineralna Józef: Zalety

Oprócz tego nie wszystkie wody wydobywane z głębi ziemi i mające właściwości prozdrowotne są przeznaczone do picia. Przykładem jest m.in. solanka termalna jodowo-bromowa - wykorzystuje się ją do kąpieli leczniczych.

Wody lecznicze znajdują zastosowanie w terapii wielu schorzeń. Pacjentom z zaburzeniami trawienia zaleca się stosowanie wód wodorowęglanowo-siarczanowych. Wspierają one wydzielanie żółci i soku trzustkowego, co ułatwia trawienie tłuszczów i odciąża układ pokarmowy. Regularne picie takich wód pomaga łagodzić objawy, takie jak uczucie pełności, wzdęcia czy niestrawność.

Kamica nerkowa to częsta choroba układu moczowego, która ma tendencję do nawrotów. W profilaktyce bardzo pomocne mogą być wody mineralne o działaniu diuretycznym, zwłaszcza wody szczawowe oraz wapniowo-magnezowe. Picie takich wód zwiększa ilość wydalanego moczu. Co z kolei sprzyja wypłukiwaniu drobnych złogów i zmniejsza ryzyko tworzenia nowych kamieni. Dodatkowo zawartość wapnia i magnezu wspiera gospodarkę mineralną oraz oczyszczanie układu moczowego.

W profilaktyce osteopenii i osteoporozy liczy się nie tylko dobrze zbilansowana dieta. Wybór odpowiedniej wody też ma znaczenie. Wody wysokowapniowe zawierające ponad 150 mg Ca/l są więc dobrym źródłem wapnia w codziennym jadłospisie. Są polecane osobom starszym, kobietom po menopauzie oraz pacjentom, którzy mają mało wapnia w diecie.

U pacjentów z zespołem metabolicznym i nadciśnieniem szczególnie poleca się wody niskosodowe poniżej 20 mg Na⁺/l. Picie takich wód zmniejsza podaż sodu w diecie. Wspiera kontrolę ciśnienia tętniczego. Ponadto korzystnie wpływa na pracę układu sercowo-naczyniowego.

Wody siarczanowo-magnezowe od lat stosuje się jako naturalne wsparcie w trawieniu. Najczęściej poleca się je przy przewlekłych zaparciach. Dzięki wysokiej zawartości magnezu i siarczanów pobudzają perystaltykę jelit. Wspierają trawienie i ułatwiają wypróżnianie.

Wody lecznicze zyskują w ostatnich latach coraz większą popularność. Kuszą bogactwem minerałów i obietnicą wsparcia zdrowia. Ze względu na bardzo wysoką mineralizację bliżej im do środka terapeutycznego niż do codziennego napoju. Ich stosowanie wymaga ostrożności i fachowej wiedzy.

U osób z niewydolnością serca lub przewlekłą chorobą nerek regularne picie takich wód grozi przewodnieniem i zaburzeniami elektrolitowymi. Podobne ryzyko dotyczy pacjentów z nadciśnieniem czy marskością wątroby. Wody bogate w sód nasilają wówczas zatrzymywanie płynów i utrudniają kontrolę choroby.

Ostrożność powinni jednak zachować także ludzie zdrowi. Organizm nie zawsze dobrze reaguje na nadmiar minerałów. Wody o bardzo wysokiej mineralizacji powinny być spożywane wyłącznie okresowo i najlepiej pod kontrolą dietetyka.

Warto też pamiętać o interakcjach - przykładowo wody magnezowe mogą wzmacniać działanie środków przeczyszczających.

Najczęściej po wody lecznicze sięgają jednak seniorzy, którzy poznali je podczas pobytów w uzdrowiskach. To właśnie w tej grupie ryzyko powikłań jest największe - ze względu na wiek, choroby współistniejące i wielolekowość. Seniorki z osteoporozą często wybierają wody wysokowapniowe, które wspierają mineralizację kości. Z kolei osoby aktywne fizycznie chętnie sięgają po wody magnezowe. Mogą one wspomagać regenerację mięśni i równowagę elektrolitową.

Dlatego woda lecznicza nie powinna być traktowana jak zwykły napój. To produkt wymagający indywidualnego podejścia i świadomego wyboru.

Woda Lecznicza	Typ	Właściwości i Zastosowanie
Zuber	Szczawa	Problemy z układem pokarmowym, nadkwasota, wrzody, schorzenia wątroby, pęcherzyka żółciowego i trzustki, wspomaganie odchudzania.
Jan	Hipoosmotyczna szczawa	Działanie moczopędne, choroby nerek i dróg moczowych, zapobieganie kamieniom nerkowym, wsparcie w cukrzycy i leczeniu nadwagi.
Słotwinka	Hipoosmotyczna szczawa	Choroby układu nerwowego, stres, niepokój, bezsenność, alergie, cukrzyca, zaburzenia trawienia.
Henryk	-	Choroby układu pokarmowego, nadkwasota, cukrzyca, zaburzenia metabolizmu, nadwaga, profilaktyka niedoboru jodu.
Józef	-	Przewlekłe choroby nerek i dróg moczowych, kamica nerkowa, dna moczanowa.
Franciszek	-	Choroba wrzodowa, nieżyt żołądka i dwunastnicy, zaparcia, niedobór jodu.
Helena, Stefan, Józefina	Szczawy jodkowe	Zaburzenia przewodu pokarmowego, astma, alergie, choroby reumatyczne, choroby nefrologiczne, podwyższony cholesterol, otyłość, choroby tarczycy, profilaktyka niedoboru jodu.

tags: #właściwości #lecznicze #wody #mineralnej