Filtracja Moczniku: Metody i Znaczenie dla Układu Wydalniczego

Szczegóły: Opublikowano: 25. November 2025

Układ wydalniczy ma za zadanie usuwać produkty przemiany materii z naszego organizmu. Oprócz tego układ wydalniczy ma również kluczowe znaczenie w utrzymaniu wewnętrznej homeostazy. Warto w tym miejscu dodać, że na poszczególne elementy układu wydalniczego mogą wpływać inne układy organizmu, takie jak układ mięśniowy i kostny (np. nerki wydzielają hormon, który nakazuje kościom produkować więcej czerwonych krwinek).

Budowa Układu Wydalniczego

Układ wydalniczy składa się z:

Nerek
Pęcherza moczowego
Moczowodów
Cewki moczowej

Nerki

Nerki są głównym narządem ludzkiego układu wydalniczego. Każda osoba ma parę nerek. Znajdują się one po każdej stronie kręgosłupa na poziomie wątroby. Są one chronione przez żebra i mięśnie grzbietu, a w przypadku dorosłego człowieka mają 5-7 cm szerokości, 10-12 cm długości i ważą około 120-170g.

Każda z nerek zbudowana jest z części wewnętrznej, zwanej rdzeniem nerki, oraz części zewnętrznej, zwanej korą nerki. Rdzeń nerki składa się ze stożkowanych struktur zwanych piramidami. Szczyt każdej piramidy tworzy brodawkę nerkową składającą się z ujść cewek zbiorczych. Piramidy oddzielone są słupami nerkowymi określanymi jako kolumny Bertina.

Nerki zbudowane są z nefronów, a każda z nich ma ich aż 1 milion. Podstawowe funkcje nefronów to przeprowadzanie sekrecji oraz procesu wydalania. Każdy nefron składa się z dwóch części: kłębuszka nerkowego i kanalika nerkowego.

Przeczytaj także: Definicja i pomiar filtracji kłębuszkowej

Kłębuszek nerkowy - zbiór naczyń włosowatych utworzonych przez tętniczki doprowadzające, które absorbują białko z krwi, która przemieszcza się przez ciało ciałko Malpighiego. Różne tętniczki transportują krew z kłębuszka.

Kanalik nerkowy - torebka Bowmana, która otacza kłębuszki, tworzy początek kanalika nerkowego. Ciałko Malpighiego składa się z kłębuszka i torebki Bowmana. Proksymalny kanalik zawinięty jest silnie zwiniętą strukturą w kanaliku sąsiadującym z torebką Bowmana.

Kanalik nerkowy składa się z proksymalnego kanalika krętego (który znajduje się w korze i wchłania wodę, sód i glukozę z powrotem do krwi), dystalnego kanalika krętego (który ponownie wchłania sód do krwi, a także wchłania potas i kwas z krwi) oraz pętli Henlego. Pętla Henlego to z kolei długi kanalik w kształcie literki U, który ma ramię wstępujące i zstępujące i jest kolejną częścią kanalika. Wiele nefronów ma dystalne, zawiłe kanaliki, które uchodzą do kanału zbiorczego. Jest on głównie zaangażowany w odzyskiwanie wody i chlorku sodu z moczu. Pętla Henlego produkuje bardzo skoncentrowany mocz.

Mówiąc o nefronach warto zauważyć, że wyróżnia dwa ich rodzaje, czyli nefrony korowe, znajdujące się wyżej w korze z krótką pętlą Henlego, która nie przenika do rdzenia oraz nefrony przyrdzeniowe, mające dłuższą pętlę Henlego, która biegnie głębiej w rdzeń nerki.

Pęcherz Moczowy

Pęcherz moczowy jest organem kontrolującym oddawanie moczu. Jest to muskularna struktura przypominająca worek, obecna nad kością łonową, która przechowuje mocz. Średnia pojemność ludzkiego pęcherza to 400-600 ml. Pęcherz moczowy zatrzymuje mocz aż do swojej maksymalnej pojemności i wydala go w procesie oddawania moczu, gdy jest pełny. Pęcherz moczowy wyłożony jest tkanką mięśniową, która ściska się podczas oddawania moczu, umożliwiając odpływ moczu.

Przeczytaj także: Webber AP8400 - wymiana filtrów

Moczowód

Każda nerka jest połączona z miedniczką nerkową cienką i muskularną rurką. Ta rurka nazywa się moczowodem. Funkcją moczowodu jest od czasu do czasu odprowadzanie moczu z nerek do pęcherza moczowego.

Cewka Moczowa

Cewka moczowa jest rurką zbudowaną z tkanki włóknisto-mięśniowej i wyłania się z dolnego otworu pęcherza moczowego i przechodzi przez przepony moczowo-płciowe i miedniczne oraz otwiera się na zewnątrz ciała przez zewnętrzny otwór cewki moczowej. Wspomaga usuwanie moczu z organizmu. U mężczyzn przenosi również plemniki. Cewki moczowej strzeże zwieracz, który rozluźnia się podczas oddawania moczu.

Inne Narządy Wydalnicze

Oprócz wyżej wymienionych narządów istnieją inne narządy, które biorą udział w procesie wydalania:

Skóra - jest częścią systemu powłokowego, ale również odgrywa rolę w wydalaniu poprzez produkcję potu przez gruczoły potowe w skórze właściwej.
Płuca - są częścią układu oddechowego, ale są również ważnymi narządami wydalniczymi. Odpowiadają za wydalanie odpadów gazowych z organizmu.
Wątroba - pełni wiele głównych funkcji, w tym wydzielanie żółci do trawienia lipidów, syntezę wielu białek i innych związków, magazynowanie glikogenu i innych substancji oraz wydzielanie hormonów dokrewnych.
Jelito grube - jest ważną częścią układu pokarmowego i końcowym narządem przewodu pokarmowego. Jako narząd wydalniczy, jego główną funkcją jest eliminacja odpadów stałych, które pozostają po trawieniu żywności i ekstrakcji wody z niestrawnej materii w odpadach żywnościowych.

Funkcje Układu Wydalniczego

Główną funkcją układu wydalniczego jest eliminacja z organizmu odpadów, które powstają jako produkty uboczne metabolizmu. Układ wydalniczy działa w celu utrzymania homeostazy. Homeostaza to z kolei utrzymywanie równowagi w ciele poprzez utrzymywanie stabilnej temperatury i równowagi płynów. Oprócz odpadów metabolicznych istnieją również inne odpady chemiczne i hormonalne, które powstają w organizmie i są wydalane w różnych procesach.

Jednak układ moczowy filtruje krew z mocznika azotowego, soli i nadmiaru wody i wydala je z organizmu w postaci moczu. Nerki pomagają również w reabsorpcji użytecznych substancji. Filtracja krwi zachodzi w nefronach w nerkach. Miliony nefronów współpracują ze sobą, aby wchłonąć minerały, takie jak glukoza, aminokwasy, sole i umożliwić przepływ czystej krwi do innych części ciała. Mocznik i nadmiar wody są przekształcane w mocz, który jest przepuszczany do pęcherza moczowodami i wydalany z organizmu przez cewkę moczową. Pęcherz moczowy utrzymuje mocz przez pewien czas, aż do napełnienia i odbiera sygnały z mózgu.

Przeczytaj także: Optymalne rozcieńczenie bimbru

Diagnostyka Układu Wydalniczego

W przypadku diagnostyki układu wydalniczego stosuje się różne rodzaje testów lub badań przesiewowych. Należy wiedzieć, że prawidłowe funkcjonowanie dróg moczowych wymaga koordynacji nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej, dlatego też objawy urologiczne mogą mieć wiele możliwych przyczyn. Lekarz może zlecić różne badania diagnostyczne w zależności od konkretnych objawów.

Diagnoza układu wydalniczego będzie opierać się m.in. na pobraniu moczu i badaniach krwi. Oprócz tego stosuje się również badania obrazowe, takie jak pielogram, cystografia, tomografia komputerowa lub USG nerek, ultrasonografia prostaty/odbytnicy i angiogram nerki, które zapewniają wgląd w drogi moczowe w poszukiwaniu zatorów, guzów i innych nieprawidłowości. Cystometria i testy przepływu moczu pomagają lekarzom ocenić, czy czynność moczu jest prawidłowa.

Choroby Układu Wydalniczego

Układ wydalniczy, może ulec uszkodzeniu lub funkcjonować nieoptymalnie z powodu ostrego stresu lub przewlekłych stanów.

Niewydolność Nerek

Niewydolność nerek to niezdolność nerek do filtrowania odpadów z krwi i utrzymania homeostazy płynów. Schorzenie to może wynikać z cukrzycy (typu 1, jak i typu 2) i nadciśnienia, które mogą powodować uszkodzenie naczyń włosowatych kłębuszków nerkowych. Oprócz tego niewydolność nerek może być powodowana przez zmniejszony przepływ krwi spowodowany urazem, infekcją w organizmie i krwiobiegu, moczówkę prostą (chorobą wynikającą z niewydolności hormonalnej), leki lub kamienie nerkowe.

Na początku objawy niewydolności nerek są zwykle łagodne i mogą obejmować obrzęk nóg, co wskazuje na niezdolność nerek do utrzymania homeostazy płynów, lub nudności i wymioty, które wynikają z obecności toksyn we krwi. Poważniejsze objawy niewydolności nerek obejmują z kolei anemię, osłabienie, senność i splątanie, które wynikają ze zmian w metabolizmie RBC i zmniejszenia wydzielania erytropoetyny z nerek. Niewydolność nerek, z powodu nadmiaru jonów potasu może prowadzić także do zaburzeń rytmu serca oraz zmian napięcia i kurczliwości mięśni.

Na szczęście prawidłową pracę nerek można przywrócić, wdrażając długoterminowe zmiany w diecie i stylu życia. W przypadku, gdy nerki nie pracują odpowiednio wydajne usuwanie odpadów musi odbywać się za pomocą zewnętrznego aparatu, zwanego maszyną do dializy. Czasami zaleca się również przeszczep nerki.

Kamienie Nerkowe

Kamienie nerkowe są małymi kryształkami zbudowanymi z minerałów i soli, które tworzą się w nerkach i muszą ostatecznie zostać przepuszczone przez moczowód, do pęcherza moczowego, przez moczowody, a ostatecznie z cewki moczowej.

Kamienie nerkowe zwykle nie dają żadnych objawów, dopóki nie przeniosą się do moczowodu, gdzie blokują przepływ moczu, powodując obrzęk nerek i skurcz moczowodu. Kiedy kamienie dotrą do moczowodu, chory bardzo szybko poczuje ból, który może obejmować ból w boku, plecach, podbrzuszu lub pachwinie. Ból ten pojawia się i faluje oraz zmienia intensywność. Objawem kamieni nerkowych może być również ból lub pieczenie podczas oddawania moczu, a także potrzeba częstszego oddawania moczu. Kamienie nerkowe mogą doprowadzić do powstania powikłań np. infekcji dróg moczowych, dlatego też może być wymagana operacja w celu ich usunięcia.

Infekcje Nerek

Infekcja nerek, znana również jako odmiedniczkowe zapalenie nerek, to rodzaj infekcji dróg moczowych, która dociera do jednej lub obu nerek.

Objawy obejmują gorączkę, dreszcze, częste oddawanie moczu, uporczywe parcie na mocz, pieczenie podczas oddawania moczu, nudności i wymioty, ból brzucha, krew w moczu oraz łagodny lub silny ból pleców, boku lub pachwiny.

W przypadku infekcji nerek zaleca się jak najszybszy kontakt z lekarzem. Nieleczona infekcja może bowiem prowadzić do trwałego uszkodzenia nerek lub, jeśli bakteria rozprzestrzeni się do krwioobiegu, zagrażającej życiu infekcji zwanej zakażeniem krwi (posocznica).

Infekcje Dróg Moczowych

Infekcje dróg moczowych to infekcje, które występują w nerkach, moczowodach, pęcherzu moczowym lub cewce moczowej. Są powodowane przez bakterie, które dostają się do dróg moczowych przez cewkę moczową, szybko się namnażając, gdy dotrą do pęcherza. Infekcje dróg moczowych są dość powszechne i na ogół dosyć bolesne. Infekcje dróg moczowych można łatwo leczyć antybiotykami.

Objawy infekcji dróg moczowych obejmują pieczenie podczas oddawania moczu, uporczywą potrzebę oddania moczu, oddawanie małych i częstych ilości moczu, ból miednicy i mocz, który wydaje się mętny, czerwony lub jasnoróżowy.

Nie warto lekceważyć infekcji dróg moczowych, ponieważ bakterie, które je powodują, mają tendencję do wspinania się coraz wyżej w drogach moczowych i mogą ostatecznie dotrzeć do nerek, prowadząc do infekcji nerek, która może mieć poważne konsekwencje.

Kłębuszkowe Zapalenie Nerek

Kłębuszkowe zapalenie nerek, to nic innego jak zapalenie kłębuszków nerkowych, czyli maleńkich naczyń włosowatych w nerkach, których zadaniem jest filtrowanie i usuwanie nadmiaru płynów, elektrolitów, i odpadów z krwi oraz przetransportowanie ich do moczu. W przypadku kłębuszkowego zapalenia nerek można mówić o dwóch postaciach tego schorzenia, czyli przewlekłym kłębuszkowym zapaleniu nerek i ostrym kłębuszkowym zapaleniu nerek.

To pierwsze rozwija się bezobjawowo przez kilka lat, często prowadząc do całkowitej niewydolności nerek. Wczesne objawy mogą obejmować krew w moczu, wysokie ciśnienie krwi, obrzęk kostek lub twarzy, częste oddawanie moczu w nocy lub pienisty mocz. To drugie rozwija się nagle i szybko. Czasami może się poprawić samoistnie, ale jeśli nie, może prowadzić do ostrej niewydolności nerek, przewlekłej choroby nerek, wysokiego ciśnienia krwi lub zespołu nerczycowego, jeśli nie zostanie szybko i prawidłowo leczone. Wczesne objawy to obrzęk twarzy rano, krew w moczu lub rzadsze niż zwykle oddawanie moczu.

Kłębuszkowe zapalenie nerek może wynikać z wielu różnych powodów w tym infekcji bakteryjnych (np. anginy i gronkowca), infekcji wirusowych (np. HIV i wirusowego zapalenia wątroby typu B i C) zapalenia naczyń w postaci zapalenia wielotętniczego lub ziarniniakowatości oraz choroby immunologicznej (np. tocznia, zespołu Goodpasture'a i choroby Buergera).

Profilaktyka Układu Wydalniczego

W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia problemów z układem wydalniczym warto stosować się do tych kilku wskazówek:

Prawidłowe nawodnienie - Przyjmuje się, że człowiek powinien pić przynajmniej 2-3 litry wody dziennie.
Unikanie używek, takich jak palenie papierosów
Ograniczenie spożycie soli i cukru.
Spożywanie warzyw i owoców, które stymulują pracę nerek i działają moczopędnie, takie jak seler, koperek, pietruszka, bakłażan, pomidory, truskawki, poziomki, gruszki, żurawina i arbuz.

Metody Leczenia Nerkozastępczego

Na podstawie czasu trwania i częstości stosowania metody leczenia nerkozastępczego można ogólnie podzielić na ciągłe i przerywane. Istnieje także podgrupa metod przedłużonych, stanowiących ważną alternatywę dla obu wymienionych wcześniej technik.

Najczęściej stosowaną metodą przerywaną jest IHD, wykorzystywana zarówno u pacjentów ze schyłkową przewlekłą chorobą nerek, jak i u pacjentów z AKI leczonych na OIT. Do przerywanych technik leczenia nerkozastępczego stosowanych w terapii AKI zalicza się również hemodiafiltrację.

W tabeli 1. przedstawiono porównanie technik IHD, ciągłej terapii nerkozastępczej i metod niskowydajnych.

Metoda	Opis
IHD (intermittent hemodialysis)	Hemodializa przerywana, stosowana u pacjentów ze schyłkową przewlekłą chorobą nerek i AKI.
CRRT (continuous renal replacement therapy)	Ciągłe techniki terapii nerkozastępczej.
CVVHDF (continuous venovenous hemodiafiltration)	Ciągła hemodiafiltracja żylno-żylna.
HDF (hemodiafiltration)	Hemodiafiltracja.
HDx (extended hemodialysis)	Przedłużona hemodializa.
HF (hemofiltration)	Hemofiltracja.
RCA (regional citrate anticoagulation)	Regionalna antykoagulacja cytrynianowa.
SLED (sustained low-efficiency dialysis)	Ciągła niskowydajna hemodializa.
VD (volume of distribution)	Objętość dystrybucji.

tags: #filtracja #substancji #mocznika #metody